«بقیةالله»؛ کتابی از آیت الله محمد شجاعی

چاپ نخست کتاب «حضرت بقیة‌الله(صلوات‌الله و سلامه علیه)» نوشته آیت‌الله محمد شجاعی از سوی انتشارات سروش منتشر و روانه بازار نشر شد. این اثر زندگانی، اخبار غیبت، شخصیت و جایگاه حضرت مهدی(عج) را از میان روایات بررسی کرده و سپس به ظهور آن بزرگوار(عج) و رجعت از نگاه قرآن پرداخته است.

به گزارش خبرگزاری ایبنا، این اثر درباره یکی از القاب آن حضرت یعنی «بقیةالله» سخن می‌گوید. هرچند به یک معنی کلی، رسول خدا(ص) و همه ائمه(علیهم‌السلام) «بقیة‌الله»‌اند؛ ولی این لقب به امام زمان(عج) اختصاص یافته است. این اطلاق و انتساب طبق مطالبی که در بحث «ولایت تکوینی» مطرح است، تفسیر شده و تا حدی توجیه و تعریف درستی تلقی می‌شود.

در روایات متعدد تاکید شده است که با لقب «بقیة‌الله» به امام دوازدهم(عج) سلام دهید. از جمله در این حدیث، مردی از امام جعفر صادق(ع) درباره قائم پرسید: که آیا می‌توان او را به هنگام سلام دادن «یا امیر‌المومنین» خطاب کرد؟ امام صادق(ع) فرمود: نه، این اسمی است که خداوند به «امیر‌المومنین علی(ع)» داده است. پرسید: فدایت شوم، به هنگام سلام دادن به او، چه بگویم؟ امام صادق(ع) فرمود: همه باید بگویند: «السلام علیک یا بقیة‌الله»! سپس امام این آیه را تلاوت کرد: «بقیة‌الله خیر لکم ان کنتم مومنین (هود، آیه 86).

معنی بقیة‌الله
می‌توان «بقیة» را به معنی «آن چیزی که نگه داشته شده است» و «بقیة‌الله» را به معنی «چیزی که خدا نگه داشته است» تلقی کرد؛ آنگاه با توجه به نکات ذکر شده می‌شود گفت که «حضرات معصومین(علیهم‌السلام) که از ولایت مطلقه برخوردار بوده و مخلوق اول و فانی در وجه حق و مستغرق عبودیت و عشق به خداوند متعال‌ هستند، در ابدان مادی تجلی و ظهور یافته و به مشیت و اذن و خواست حق در ترکیب ارضی برای مدت زمانی نگه داشته شده‌اند. و براساس همه آنها بقیة‌الله‌ هستند، ولی این مساله در خصوص امام زمان(عج) شدیدتر و طولانی‌تر است، زیرا عمر شریف آن حضرت بیشتر و از این‌رو، محبوس بودن روح متعالی‌اش در بدن مادی دراز مدت‌تر از سیزده معصوم دیگر می‌باشد.»

بنابراین یکی از اسرار اطلاق «بقیة‌الله» بر حضرت صاحب آن است که خداوند متعال تجلی روح اعظم آن امام معصوم را در این بدن مادی و ترکیب ارضی از مدت‌ها پیش نگه داشته، نگه می‌دارد و خود می‌داند تا چه زمانی نگه خواهد داشت.

برخی علائم ظهور
اشارات آیات قرآن و نیز تصریحات احادیث در خصوص نشانه‌های ظهور فراوان بوده و تبیین و تحلیل آنها خود رساله‌ای مستقل می‌خواهد، اما در حد نوشتار حاضر به بعضی از علائم اشاره می‌شود.

نشانه‌های حتمی و غیر حتمی
علائم ظهور امام زمان(عج) در یک تقسیم‌بندی کلی به نشانه‌های حتمی و غیر حتمی ـ‌یا محتوم و غیر محتوم‌ـ تقسیم می‌شود. مقصود از علائم حتمی، نشانه‌هایی است که به یقین تحقق پیدا می‌کنند و مراد از علائم غیر حتمی، نشانه‌هایی‌اند که ممکن است تحقق پیدا کنند یا تحقق نیابند. پاره‌ای از روایات به صراحت به این دو نوع نشانه اشاره کرده‌اند.

عبدالله‌بن سنان از امام صادق(ع) نقل کرده که حضرت فرمود: «ندای آسمانی از (نشانه‌های) حتمی است، خروج سفیانی از (علائم) حتمی است، کشته شدن نفس پاک از (آیات) حتمی است، دستی که (ظهور قدرت خداست و) از آسمان طلوع می‌کند از (نشانه‌های) حتمی است، (سپس) امام در (ادامه) فرمود: و از نشانه‌های حتمی است امر فزع‌آور تکان دهنده در ماه رمضان که خوابیده را بیدار می‌کند و بیدارها را به تکان (توام با ترس و وحشت و تحیر) می‌اندازد و دختر با عفت را از خانه خود بیرون می‌آورد.»

در این روایات علاوه بر آنکه حتمی بودن بعضی علائم به صراحت بیان شده، برخی از آنها نیز شمارش شده‌اند:
1ـ فریادی آسمانی که نام امام زمان(عج) را ندا می‌کند.
2ـ ظهور شخصی که چون ابوسفیان و فرزندان او عمل می‌کند، یعنی انسان‌ها را به ضلالت و گمراهی فراخوانده و با حق و حقیقت به جنگ برمی‌خیزد و قیام و دعوتش در منطقه خاورمیانه است، البته احتمال این معنا نیز هست که او از نسل ابوسفیان هم باشد.
3ـ کشته شدن نفس زکیه، یعنی به شهادت رسیدن شخصیت پاک و مهذب و مورد نظر حضرت حق (که براساس پاره‌ای از روایات 15 روز یا زمانی کم پس از کشته شدن او، حضرت قیام می‌کند).
4ـ ظاهر شدن دستی از آسمان که به نظر می‌رسد مقصود ظهور الهی باشد یا جریانات و حوادثی در کرات دیگر رخ دهد، یا واقعا دستی به صورت یک امر خارق‌العاده و غیر عادی در آسمان نمایان شود یا حکایت‌های مرموز.
5ـ امری تکان دهنده که بر اثر آن، تحیر، دهشت و وحشت همه را فراگیرد.

زندگانی حضرت مهدی(عج)
نحوه زندگی حضرت ولی عصر(عج) از چگونگی تولد گرفته تا غیبت، از غیبت گرفته تا ظهور و پس از آن متفاوت و به یک نظر غیر عادی است؛ از این‌رو تعمق و تدبیر در جوانب و محورهای این موضوع، امری ضروری و بایسته است. یکی از ابعاد قابل تامل در این باب آن است که قیام امام زمان(عج) یکی از روزها یا یکی از مواقع ظهور حق می‌باشد و به این لحاظ صورت پایین‌تری از «قیامت» تلقی می‌شود.

حق و باطل در این دنیا همواره با یکدیگر بوده‌اند ولی غلبه، ظهور و بروز حق، آن چنان که باید باشد، تاکنون در این عالم رخ نداده است. از طرفی باطل هم آن چنان که باید، در این نظام خاکی عیان نشده است. براساس آیات و روایات، در همین نظام دنیوی روزی خواهد آمد که حق غالب شده و رسوائی باطل آشکار شود. آن روز، مقطع و موقع قیام حضرت بقیة‌الله(عج) است که حق ظهور کرده و روشن و حاکم خواهد شد و بطلان باطل نیز واضح می‌شود. هرچند قیام حضرت، قیامت صغری تلقی می‌شود و از این‌رو مانند قیامت ـ‌از جهت ظهور و حاکمیت حق‌ـ نخواهد بود، ولی اصل مساله آن است که با قیام امام(عج)، حق در حد نظام دنیوی آشکار و حاکم می‌شود.

به جهت همین نکته ظریف است که قیام قائم در کنار رجعت و قیام قیامت یکی از ایام‌الله شمرده شده است؛ زیرا در این سه هنگام، حق و باطل روشن و تفکیک خواهد شد.

از «مثنی حناط» نقل شده که گفت: شنیدم امام باقر(ع) می‌فرمود: روزهای خداوند عزوجل سه روز است، روزی که قائم قیام کند، روز رجعت و روز قیامت».

عصر ظهور
یکی از پرمخاطره‌ترین مراحل برای علاقه‌مندان و شیعیان آیت عظمی، زمان و عصر ظهور حضرت است، زیرا عدم آشنایی به روش خاص و جدید حضرت ولی عصر(عج) در ارایه اسلام از سویی و نیز نوع برخورد با باطل و شدت و سخت‌گیری امام از سوی دیگر؛ آزمایش بزرگی است که اگر کسی در آن دچار تزلزل شود؛ ممکن است اصل مساله را نفی و انکار کند. به نظر می‌رسد این که ائمه(علیهم‌السلام) در احادیث از برگشت برخی از مؤمنان و اقبال و روی‌آوری غیر مومنان به ایشان در عصر ظهور خبر داده‌اند ـ‌در بعضی موارد آن‌ـ ریشه در همین تحیر و تزلزل و تردید ـ‌که منشا آن عدم اطلاع و آگاهی از روش حضرت مهدی(عج) در زمان ظهور است‌ـ دارد، از جمله احادیث که قابل تدبر است این روایت است: «ابراهیم‌بن عبدالحمید گوید کسی که از امام صادق(ع) شنیده بود به من خبر داد که حضرت فرمود: هنگامی که قائم(عج) خروج می‌کند، خارج می‌شود از این امر کسی است که خویش را از اهل آن می‌دید (و فکر می‌کرد از یاران و از معتقدان راسخ به امام زمان"عج" است) و داخل می‌شود در این امر (یعنی در تبیعت از امام زمان و ولایت او) کسی که مانند آفتاب‌پرست و ماه‌پرست است.»

به بیان دیگر، در زمان ظهور حضرت مهدی(عج) عده‌ای با او موافق و گروهی با او مخالف‌اند. در میان مخالفان، برخی پیش از ظهور با او دشمن بوده و بعضی پس از خروج و قیام او، در برابرش می‌ایستند؛ این دسته در زمان غیبت حضرت جزء موافقان و دوستداران و شیعیان او به شمار می‌آیند، ولی پس از آن که ولی عصر(عج) نقاب غیبت کبری از رخ کشید، به علل و عواملی او را نپذیرفته و در مقابل او صف آرایی می‌کنند.

رجعت
در این اثر به موضوع رجعت هم پرداخته شده است. «رجعت (بازگشت نیکان امت به دنیا)» یکی از معتقدات و مشخصه‌های شیعه به شمار می‌رود. به بیان دیگر، در میان فرقه‌های مختلف اسلام، تنها شیعیان هستند که به رجعت اعتقاد دارند. از آنجا که زمان رجعت پس از ظهور حضرت مهدی(عج) می‌باشد؛ این مساله به عنوان یکی از فروعات «مهدویت» تلقی شده و در کنار مباحث مرتبط با «بقیة‌الله»(عج) مطرح می‌شود.

کتاب حاضر در شش فصل سامان یافته است. شناخت حضرت مهدی(ع)، غیبت کبری، امام مهدی از منظر اهل سنت، عصر ظهور، رجعت و عرض اخلاص، اطاعت و عشق، عناوین فصول ششگانه این اثرند.

چاپ نخست کتاب «حضرت بقیة‌الله(صلوات‌الله و سلامه علیه)» در شمارگان 2000 نسخه، 216 صفحه و بهای 35000 ریال راهی بازار نشر شد.

گفتنی است آثار مکتوب زیر از این نویسنده و استاد اخلاق در فروشگاههای دفتر نشر معارف و سایت پاتوق کتاب موجود و قابل تهیه است:
• اسماء حسنی
• بازگشت به هستی
• تجسم عمل و شفاعت
• حضرت بقیة الله صلوات الله و سلامه علیه
• خواب و نشان های آن
• رساله محبت به انضمام نه کلام در باب معارف الهی
• طریق عملی تزکیه (1) جلد 2
• طریق عملی تزکیه (2) جلد 3
• عروج روح
• قیام قیامت
• مبانی نظری تزکیه جلد 1
• معاد یا بازگشت بسوی خدا - جلد دوم
• معاد یا بازگشت به سوی خدا - جلد اول
• ملائکه
• مواقف حشر
• پنج رساله
• کیمیای وصال