انتشار کتاب «در مشروطه چه گذشت؟»

«در مشروطه چه گذشت؟» عنوان کتابی پژوهشی است که به بررسی و تحلیل رویدادهای تاریخ معاصر ایران، از جنگ‌های ایران و روس تا حوادث مشروطیت می‌پردازد. این کتاب دربردارنده یک مقدمه، چهار بخش و گزیده‌ای از اسناد، با عنوان «پیوست‌ها» است.

خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، «مشروطیت را باید درست تبیین کنیم. آن چه من بر آن اصرار دارم مسأله تاریخ‌نگاری مشروطه است. ما واقعا به تاریخ مستند، قوی و روشنی از مشروطه نیاز داریم.» گفته بالا فرمایشات مقام معظم رهبری درباره تاریخ مشروطه است که سال گذشته در این باره سخن گفته‌اند.

بخش دوم کتاب «در مشروطه چه گذشت؟»، «تحلیل مستند مقدمات و زمینه‌های نهضت مشروطه» عنوان دارد و شامل سه فصل است. در فصل اول مسایل سرزمینی و جغرافیایی و نقش علما، منورالفکران و انگلیس در این مسایل، بررسی شده است. در فصل دوم، مسایل مالی، قراردادهای اقتصادی و نقش علما، منورالفکران و انگلیس مورد توجه قرار گرفته است، و بخش سوم اختصاص به مسایل فکری و فرهنگی، تحلیل و ارزیابی آنها دارد.

نقش علما در چالش‌های فکری و فرهنگی این دوره و رهبری آنها برای زمینه‌سازی نهضت عدالت‌خواهانه مردم، در این دوره پی‌ریزی می‌شود. عملکرد علما و روحانیون در برابر فرقه‌های شبه دینی، عملکرد آنها در برابر مستشرقان و یورش‌های فرهنگی و آموزشی منورالفکران و نیز علما و دولت، مسایلی است که در پایان بخش دوم بررسی شده‌اند.

بخش سوم کتاب «در مشروطه چه گذشت؟» شامل دو فصل است. در فصل اول دیدگاه‌های حضرت امام خمینی (ره) درباره حوادث و رویدادهای دوره مورد بحث آورده شده است و در فصل دوم دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی مورد توجه قرار گرفت است. امام خمینی در بخشی از بیانات خود به نقش بزرگ و اثرگذار میرزای شیرازی در واقعه تحریم تنباکو اشاره کرده‌ و از ضربه‌های سنگینی یاد کرده‌اند که استعمار انگلیس از روحانیون دید.

همچنین به موضوعاتی چون نقش زنان در جنبش تحریم تنباکو، پیشگامی روحانیت در این حادثه و اقدام میرزای شیرازی برای حفظ استقلال کشور نیز اشاره فرموده‌اند. مساله تحصن مشروطه‌خواهان در سفارت انگلیس نیز بخشی از بیانات امام خمینی درباره آن دوره تاریخی است که در ادامه این فصل آورده شده است.

دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب، فصل دوم از سومین بخش کتاب «در مشروطه چه گذشت؟» است. آن دیدگاه‌ها دربردارنده مسایل مهم و راه‌گشایی است، همانند حرکت بنیادی میرزای شیرازی، تحریم تنباکو که مقام معظم رهبری آن را مظهر دخالت روحانیون در سیاست دانسته‌اند.

نقش میرزا جواد مجتهد در تبریز، استعمار انگلیس و خیانت به منافع ملت ایران، ماجرای قرارداد دارسی، همدلی مردم و روحانیت در برابر دست اندازی‌های اقتصادی، روشنفکران و همسوی آنها با استعمار انگلیس و نقش آنها در قراردادهای تجاری در دوره قاجار و پهلوی و مسایل مهم دیگر، بخش هایی از بیانات رهبر انقلاب است که شناخت زمینه‌ها و پیامدهای حوادث مشروطیت را میسر می‌سازد.

بخش چهارم کتاب، اختصاص به شرح حال مراجع و علما و برخی از منورالفکران موثر در دوره پیش از مشروطیت دارد. اندیشه‌ها و زندگی علمایی همانند آیت‌الله محمدحسن میرزای شیرازی، آیت‌الله حاج ملا علی کنی، آیت‌الله حاج میرزا محمدحسن آشتیانی، میرزا مسیح استرآبادی و برخی دیگر از علما در این بخش به کوتاهی تحلیل شده است. زندگی و تاثیرات افکار شماری از منورالفکران نیز در ادامه آمده است.

پیوست‌ها، بخش پایانی کتاب «در مشروطه چه گذشت؟» را می‌سازند. این پیوست‌ها و افزوده‌ها، شمال اسناد تاریخ معاصر ایران است. همانند، متن عهدنامه‌های گلستان، فین کن اشتاین، ترکمانچای، امتیازنامه رویتر و نیز دیگر اسنادی است که در متن کتاب به آنها استناد شده است. منابع، نمایه اشخاص، نمایه جای‌ها و مکان‌ها و نیز نمایه موضوعی، صفحات انتهایی کتاب است. بخش عکس‌ها نیز شامل تصاویری از اسناد و رجال آن دوره است.

جلد نخست کتاب «در مشروطه چه گذشت؟»، از انتشارات موسسه فرهنگی هنری قدر ولایت، با شمارگان 5 هزار نسخه و به بهای 9 هزار تومان در دسترس علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران قرار گرفته است.