گزارشی از رونمایی از «تمدن زایی شیعه» طاهرزاده

کار انسان غربی مانند این است که گل های طبیعت را از بستر رشد و نمو آن یعنی طبیعت بگیریم، در گلدان قرار دهیم و به آپارتمان منتقل کنیم. بعد چون گل پژمرده می شود، یک گل پلاستیکی بسازیم و در گلدان بگذاریم تا دیگر پژمرده نشود، معماری جدید صورت پلاستیکی معماری سنتی است. در این معماری روح غلبه و سلطه بر طبیعت اجازه ارتباط با واقعیت طبیعت را به انسان نمی دهد...

علم به خودی خود غربی نیست ولی بین علم و تکتیک نباید خلط شود... انسان غرب زده همه چیز را ابزار و نیرو می بیند، این که در اسلام مطرح می شود که ربا حرام است برای این است که در نگاهی که سود مادی همه مقصد انسان شد دیگر انسانیتی نمی ماند که طبیعت و مال در خدمت آن باشد بلکه او در خدمت مال وثروت قرار می گیرد..."

اینها بخش هایی از کتاب تمدن زایی شیعه است که در خانه مشروطیت اصفهان به قلم استاد اصغرطاهرزاده، باحضور دکتر محمد رجبی و موسی نجفی رونمایی شد.

توجه دادن به مسأله تمدن اسلامی با قرائت شیعی، کلی نگری به مقوله فرهنگ بر اساس معارف دینی و گذر از فرهنگ مدرنیته که ناظر به روح جمعی و سازنده جامعه و تمدن باشد، ویژگی خاص کتاب تمدن زایی شیعه را شکل می دهد.

ضرورت توجه به تمدن اسلامی جهت عبور از شرایط تاریخی موجود، مورد توجه هر مسلمان متعهدی است، دامی که بشر مدرن در آن فرو افتاده، غفلت از اصلِ اساسی «توحید» در تمدن سازی است.

در فضایی که سایه ی فرهنگ مدرنیته همه ی ذهن ها را فرا گرفته است شناخت و تبیین چیستی و چگونگی تمدن اسلامی و تمایز آن با سایر تمدن ها به خصوص تمدن اموی و عباسی بسیار مشکل است. این کتاب سعی کرده تا آن جا که ممکن است تمایز تمدن اسلامی را از تمدن های اموی و عباسی روشن نماید تا به اسم رجوع به تمدن اسلامی، به تمدن یونان زده ی اموی و عباسی رجوع نشود وگرنه باز حقیقت در حجاب خواهد ماند و به اسم رجوع به تمدن اسلامی به نفی توحید می انجامد.

اگر نگاهی که عالم و آدم را منظر الهی می بیند و تعریف می کند، ظاهر نشده و تمدن اسلامی شکل نگیرد زمان زیادی نمی گذرد که دیگر چیزی به نام تفکر اصیل اسلامی نخواهیم داشت و به کلی از کیستی اسلامی خود و چیستی آیات الهی جاهل می مانیم و در عین انجام عبادات دینی، از عالم دینی بیرون می افتیم.

برای عبور از یک نظام، یا یک فرهنگ و تمدن، به نظام و تمدنی دیگر هزاران سؤال در مقابل انسان قرار می گیرد، سؤالاتی از این نوع که چرا باید از تمدن قبلی عبور کرد و چگونه می توان به تمدن مورد نظر دست یافت و تا در جواب گویی به هر دوی این سؤالات موفق نباشیم عزمی در جامعه برای عبور از تمدن قبلی و رجوع به تمدن جدید ظهور نمی کند و با توجه به این امر است که سراسر کتاب را سؤال و جواب هایی تشکیل داده پیرامون این که چرا باید از فرهنگ و تمدن مدرنیته عبور کنیم و چرا باید با تمام جدیت نظرها را متوجه تحقق تمدن اسلامی کرد.

تمدنِ مقابل تمدن غربی، تمدنی است که به جهت فرهنگ انتظار، قدرت تشخیص ظلمات غرب و گذر از آن تمدن را در خود دارد، انقلاب اسلامی ، مرحله ی گذار و عبور از فرهنگ مدرنیته به تمدن اسلامی است.

خیزش اسلامیِ قرن حاضر، افق های حرکت را تا تحقق تمدن اسلامی هموار می سازد و در این راه توجه به دو نکته ضروری است؛ یکی آگاهی به چیستی تمدن اسلامی و دیگری شناخت مانع اصلی تحقق آن تمدن، یعنی فرهنگ مدرنیته. اگر خاستگاه فلسفی و اجتماعیِ فرهنگ مدرنیته به خوبی شناخته نشود، انرژی خیزش عظیم اسلامی پس از مدتی هدر می رود و باز جهان اسلام در تارهای عنکبوتی فرهنگ و تمدن مدرنیته خود را اسیر می یابد و جوانانِ امیدوار به آینده ی جهان اسلام ناامید خواهند شد.

از آن جایی که چیستی تمدن اسلامی مسئله ی بسیار مهمی است و خلأ تئوریک برای تبیین اهداف آن هر محققی را که در صدد است در موضوع تمدن اسلامی سخن بگوید آزار می دهد، بحث «تمدن زایی شیعه» یا «مسئولیت شیعه در ایجاد تمدن اسلامی» به عنوان فتح بابی در این امر، کار را به عهده گرفته است تا همان طور که امام خمینی "رضوان الله علیه" فرمودند: «اهداف عظیم این انقلاب، ایجاد حکومت جهانی اسلام است.» با تبیین تمدن اسلامی، مسئله ی تضاد بین شیعه و سنّی حل شده و این همه فقر و عقب ماندگی کشورهای اسلامی جبران شود لذا نباید تصور کرد که شیعیان درصددند خود را از جمع گسترده ی مسلمانان جدا بدانند، بلکه ما معتقدیم باید تمدنی به صحنه بیاید که دیگر با این همه گسستگی و تفرقه در بین مسلمانان روبه رو نباشیم.

چگونگی تبیین تفکر صدرایی در وجود مفهومی ذهنی و وجود عینی خارجی و چگونگی ارتباط این مباحث با تمدن زایی در تفکر شیعی از جمله مباحث مهم مورد توجه صاحب نظران است که این کتاب آن را مطرح نموده است.

سلسله مباحث «تمدن زایی شیعه» یا «مسئولیت شیعه در ایجاد تمدن اسلامی» درصدد است در شرایطی که بشریت از فرهنگ مدرنیته سرخورده است و به فکر راه و چاره ای اساسی است، او را متذکر فرهنگی کند که عاقبت زمین و زمینیان باید به سوی آن فرهنگ باشد تا وعده ی اقامه ی حق، صورت بالفعل به خود بگیرد و هرچه زودتر جهت گیری بشر به سوی آن تمدن شروع و بشر به همان اندازه زودتر به بلوغ خود نزدیک شود.

در این مراسم دکتر رجبی از کلی نگری استاد طاهرزاده به مقوله فرهنگ تقدیر کرد و این کتاب را فتح باب مناسبی برای توجه به روح جمعی اسلام و رهایی از باورهای فردگرایانه دانست و تصریح کرد:اشراف نویسنده کتاب به معارف قرانی و دینی، حکمت،عرفان، شناخت دقیق و درست از مدرنیته و در نظر داشتن افق انقلاب اسلامی باعث شده است که این کتاب به اثری قابل توجه در حوزه تمدنی شیعه تبدیل شود.خودآگاهی، درک ماهیت تهاجمی فرهنگ غربی و درک جایگاه خود در دنیای امروز ارمغان این کتاب به جوانان است.

دکتر موسی نجفی نیز در این مراسم نقد غرب و مدرنیته، فهم انقلاب اسلامی و در نظر گرفتن وجه ایجابی تمدن اسلامی در شرایط کنونی را ویژگی کتاب تمدن زایی شیعه ذکر کرد و ادامه داد: در حالی که استاد طاهرزاده معتقد است تمدن اسلامی هنوز شکل نگرفته و با حاکمیت امام معصوم(ع) در آینده تشکیل خواهد شد من معتقدم از زمان ائمه این تمدن شکل گرفته و رو به تکامل است.

دکتر نجفی گفت: این کتاب از جریان هایی مانند طالبانیسم و قشری گری، جریان هایی مثل انجمن حجتیه که مهدویت را می بینند ولی انقلاب اسلامی را نمی بینند، جریان هایی که به دنبال آشتی تمدن غرب و تمدن اسلامی هستند و رویکردی سکولار دارند و جریان های سنت گرایی مانند دکتر نصر متمایز می شود. در این کتاب نوعی فضاسازی علمی برای تمدن سازی بر اساس قرائت شیعی و با توجه به معارف اهل بیت(علیهم السلام) در سایه مهدویت مطرح است و از این منظر جسارت نویسنده در طرح و پرداخت این موضوع جای تقدیر دارد.

دکتر محمد رجبی: این کتاب به ما خودآگاهی می دهد که بفهمیم که هستیم و چه می خواهیم

در این مراسم دکتر محمد رجبی دوانی با اشاره به فضای فرهنگی، تاریخی، معنوی و علمی خانه مشروطیت اصفهان گفت: واقعا اصفهان جا دارد که بیش از این مورد توجه باشد. شهری که از دیرباز شخصیت های بزرگ را در دامان خود پرورده است. سلسله ای که تشیع را مذهب رسمی کرد نهایتا اصفهان را مرکز خود قرار داد و گهواره فلسفه اسلامی ایران یا به عبارتی فلسفه تشیع بود.

سپس با اشاره به شخصیت علامه وحید بهبهانی که به دلیل حمله افغان ها به اصفهان مجبور به ترک دیار خود شد و در بهبهان سکنی گزید و از این رو به بهبهانی معروف شد، افزود: او براندازنده ی جریان ارتجاعی اخباری گری بود و پایه گذار اجتهاد نوین بود که از این روکمتر به نقش حوزه علمیه اصفهان پرداخته شده است.

دکتر رجبی در ادامه با اشاره به این که «مرکز عقلانیت شیعه» در اصفهان بود، تاکید کرد: همین عامل سبب شد اصفهان در مبارزه با جریان اخباری گری پیش قدم باشد.

وی به موضوع مشروطه اصفهان پرداخت و گفت: تضادی که در تهران بین مشروطه و مشروعه مطرح شد در اصفهان وجود نداشت کما اینکه تضادی که قبلا بین عقل و شرع در جریان اخباری گری بود، در این شهر وجود نداشت و باعث شد مکتب اجتهاد جان بگیرد.
استاد فلسفه غرب با اشاره به پیروزی انقلاب اسلامی، زمینه را برای تحقیقات جدید در باب پیروزی انقلاب اسلامی در اصفهان آماده خوانده و ابراز امیدواری کرد در آینده ای نه چندان دور این تحقیقات شکل گیرد.

دکتر محمد رجبی با اشاره به کتاب «تمدن زایی شیعه» و اهتمام استاد طاهر زاده به مسئله فرهنگ و تمدن به صورت تام، تاکید کردند: آقای طاهرزاده با این کار بزرگترین خدمت را به قشر مذهبی و متفکران مذهبی انجام داده اند.

ایشان به زمینه های فقهی، عرفانی و فلسفی آثار استاد طاهرزاده اشاره کرد و افزود: کاری که آقای طاهر زاده و افراد دیگر انجام می دهند این است که با تمسک پیدا کردن به قرآن کریم و توجه عمیق به عرفانی که ناظر به روح جمعی است و با عنایت به فلسفه صدرایی و فلسفه دوره اسلامی ایران پاسخ به سوالات موجود را پیدا کنند.

این استاد فلسفه غرب، کتاب «تمدن زایی شیعه» را فتح باب خواندند و افزودند:آنچه که ایشان می خواهند این است که ما اسلام، دین و حکمت را در باب مسائل جمعی تلقی کنیم و وادار کردن نفس به این کار هدف اصلی کتاب است.

دکتر رجبی با اشاره به مقایسه ابعاد دین در گذشته و حال اضافه کردند: این مقایسه در گذشته به صورت جزیی بوده و از طرفی مقایسه کلی امروزی سبب خلط مباحث شده است.

سپس ایشان ازعمل به مستحبات به عنوان وسیله ای برای رسیدن به حقیقت دین و معنا کردن شریعت ذکر کردند و افزودند: روح جمعی هر قوم و جامعه ای یک نوع مواجهه خاصی با خدا و حقیقت دارد و تمدن ها نیز بر اساس همین تلقی از حق و حقیقت ساخته شده اند.

دکتر رجبی در پایان سخنانشان با اشاره به نفوذ غرب در تمامی ابعاد زندگی تاکید داشتند: این کتاب نوعی خودآگاهی به ما می دهد که بفهمیم که هستیم و چه می خواهیم و از عقل و فکر و میراث عمیق دین و حکمت استمداد کنیم.

نجفی: استاد طاهرزاده در این کتاب طرح بزرگی را مطرح کرده
در ادامه این مراسم دکتر موسی نجفی، سخنان خود را با یادی از مرحوم علی دوانی و دکتر محمد مدد پور آغاز نمود و سپس با تقسیم بندی کتاب به سه بخش نقد غرب، انقلاب اسلامی و تمدن اسلامی تاکید داشتند: کتاب با توجه به مدرنیته به انقلاب اسلامی به عنوان واسطه ای برای تمدن اسلامی نگاه می کند.

دکتر نجفی ادامه داد: استاد طاهرزاده در این کتاب طرح بزرگی را پیدا کرده و آن را جا داده که باید به ایشان تبریک گفت.

استاد فلسفه سیاسی و تاریخ اندیشه معاصر با اشاره به ضرورت آشنایی عمیق با تمدن اسلامی گفت: استاد طاهرزاده نه تنها با گذشته تمدن اسلامی آشنایی دارند بلکه به آینده تمدن اسلامی نیز نگاه می کنند و لذا این مسئله را بصورت یک تئوری علمی مطرح کرده اند.

وی با اشاره به خلا تئوری موجود اضافه کرد: استاد طاهرزاده این مباحث را برای جوانان مطرح کرده اند و نوعی جریان سازی فکری ایجاد نموده اند.این کتاب یک نوع فضاسازی اسلامی در رابطه با تمدن است منتها با قرائت شیعی و با توسل به معارف اهل بیت در سایه تمدن ظهور شیعه.

رئیس پژوهشکده فرهنگ،انقلاب و تمدن اسلامی با ترسیم خط قرمز های کتاب،تاکید کرد: ما چیزی به نام بنیاد گرایی و طالبانیسم در تشیع نداریم و این کتاب با طرح مسئله تمدن از اینگونه مسائل مبری گشته است.

ایشان در ادامه با اشاره به پروتستانیسم گفت: این کتاب با تفکری که می خواهد تمدن غربی و تمدن اسلامی را آشتی دهد، مخالف است چرا که ذات سوبژکتیویته تمدن غرب، تمدن اسلامی را قبول ندارد و به همین خاطر گفتگوی تمدن ها از نظر غرب گفتگوی تمدن زنده غرب با تمدن مرده اسلامی است.

دکتر نجفی با بیان پایبندی کتاب به اصولگرایی فرهنگی خاطر نشان ساخت: هنوز وقت مطرح شدن برخی از مطالب کتاب فراهم نشده است و استاد صرفا از روی ضرورت و در پاسخ به سوال پرسش کنندگان به آنها پاسخ گفته اند.

وی در ادامه تمدن اموی و عباسی در کتاب اشاره کرده و افزود: تمدن اسلامی در صدر اسلام وهمچنین در دوران خلافت اموی و عباسی در اثر شریعت و تلاش ائمه ما تولید شد و توقفش به خاطر خلفا بود.

استاد فلسفه سیاسی و تاریخ اندیشه معاصر با بررسی دو نوع تفکر هایدگری و ملاصدرایی تاکید کردند: تصرف در تمدن غرب کار بسیار سختی است که به کمک معارف عمیق عصمت این تصرف صورت می گیرد وما از ایدئولوژی به متادولوژی عبور می کنیم و در این صورت است که پشتوانه های فلسفی در اثر تصرف کم رنگ می شود و به جایگاه خودش که همان ابزار است، بر می گردد.

وی در پایان سخنانشان افزود:استاد در این کتاب خوب توانسته اند از لوتر بازی و طالبانیسم دست بکشند و با جرات به وسیله انقلاب اسلامی بحران غرب را عمیقا نگاه کنند مختصات تمدن اسلامی را با ملاک های شیعی عمیقا درک کنند و این سه موضوع را کنار هم قرار دادن و عبور از آنها کار راحتی نیست ولذا طرح بحث، کار بزرگی است و شجاعت و جسارت علمی استاد جای تقدیر دارد.

طاهرزاده: اگر فردگرایی را رها کنیم به حضور تمدن اسلامی در حاکمیت تاریخی خودمان متصل می شویم

در پایان نوبت به استاد اصغر طاهر زاده رسید که ایشان ضمن استقبال از مباحث مطرح شده ،افزود: جنس تمدن اسلامی دارای زورایای بسیار است که اگر اصلاح نشود جلو نخواهد رفت.

وی با اشاره به برخی انتقادات که نسبت به محتوای این کتاب وارد شده است، تاکید کرد: تمدن اسلامی از زمان اهل بیت آغاز شده و با ظهور امام زمان(عج) کامل می شود.


طاهرزاده با اشاره به برخی نظرات ملاصدرا که در این کتاب آمده است، گفت: اظهار نظرات مختلفی درباره ملاصدرا وجود دارد که نیازمند مطالعه بیشترکتب ملاصدرا است.

نویسنده کتاب تمدن زایی شیعه در ادامه علت شیفتگی تمدن غرب را منافع فردی و ظهور حیات جمعی خوانده و تاکید کرد: اگر ما بتوانیم تمدن اسلامی را از نسبت فردگرایی رها کنیم آنگاه به حضور تمدن اسلامی در حاکمیت تاریخی خودمان متصل می شویم.

***
در ابتدای این جلسه سخنگوی موسسه ساحت حضور گفت: موضوع انقلاب اسلامی به مثابه مقدمه ای برای تمدن اسلامی تلقی می گردد و موسسه ساحت حضور در صدد تبیین و گسترش همین تفکر است.

وی افزود: تفکر استاد طاهر زاده ویژگی های خاصی دارد که از جمله می توان به ژرف نگری و عمق تفکر ایشان اشاره نمود که همین عامل سبب شده در سال های اخیر جوانان بسیاری در جلسات ایشان حضور پیدا کنند. از نظر استاد باید جایی به تمدن اسلامی پرداخته می شد و لذا تمدن سازی یکی از دغدغه های اصلی ایشان در این کتاب است.

وی سخنش را با قرائت بخش هایی از کتاب استاد طاهرزاده پایان داد:

«انقلاب اسلامی به دلیل رویکرد خاصش به «عالم غیب و غیب عالم» با مبانی نظریِ تمدن غرب که صرفاً نظر به ماده و مادیات دارد، در تعارض است، ولی متأسفانه بعضاً این تعارض را صرفاً در ابتذالات اخلاقی نظیر مشروبات الکلی و سکس و امثال آن می دانند و لذا غرب را در «جبهه مدنیت» پذیرفته اند و در نتیجه به شدت از توانایی آرمان های انقلاب اسلامی در ساماندهی نظام مدنی مخصوصِ به خود غافل گشتند.تمدن زایی شیعه درصدد تبیین این غفلت و توجه به راه کارهای تحقق تمدن اسلامی است.»

«ما معتقدیم بازسازی امت واحده اسلام که با راهنمایی های ائمه معصومین ممکن گشته، به عهده ی شیعه می باشد، و بیداری اسلامی در دوران جدید از نفحات الهی است و لذا نباید نسبت به آن بی تفاوت بود و از آرمان های متعالی آن غفلت نمود. باید در خیزش اسلامیِ قرن حاضر، افق های حرکت را تا تحقق تمدن اسلامی مدّنظر داشت، و لازم است در این کار، ظرائف و دقائق فراوانی مورد توجه قرار گیرد که از جمله ی آن ها دو نکته از همه مهم تر است؛ یکی آگاهی به چیستی تمدن اسلامی است و دیگری شناخت مانع اصلی تحقق آن تمدن، یعنی فرهنگ مدرنیته. اگر خاستگاه فلسفی و اجتماعیِ فرهنگ مدرنیته به خوبی شناخته نشود، انرژی خیزش عظیم اسلامی پس از مدتی هدر می رود و باز جهان اسلام در تارهای عنکبوتی فرهنگ مدرنیته خود را اسیر می یابد و جوانانِ امیدوار به آینده ی جهان اسلام ناامید خواهند شد.»

«از آن جایی که چیستی تمدن اسلامی مسئله ی بسیار مهمی است و خلأ تئوریک برای تبیین اهداف آن هر محققی را که درصدد است در موضوع تمدن اسلامی سخن بگوید آزار می دهد، بحث «تمدن زایی شیعه» یا «مسئولیت شیعه در ایجاد تمدن اسلامی» به عنوان فتح بابی در این امر، کار را به عهده گرفته است. کوتاهی در این امر موجب جایگزینی های التقاطی و انحرافی خواهد شد و نیز سبب انجام ندانم کاری ها و سوء استفاده از این خلأ توسط دشمنان می گردد. ظهور خلق الساعه ی تئوری های مجهول و غفلت از تئوری های هماهنگ با آرمان های انقلاب اسلامی، گفتگو از تمدن اسلامی را بسیار ضروری کرده است، آن هم به صورتی که باید به ظهور امام معصوم (ع) ختم شود.»

«بحث از تمدن اسلامی، عاملی جهت دهنده و برانگیزاننده به سوی آینده ی مطمئنی است، آینده ای که برای بشر از طریق حکومت جهانی اسلام، تقدیر شده است و همان طور که امام خمینی فرمودند:« اهداف عظیم این انقلاب، ایجاد حکومت جهانی اسلام است» و به واقع اگر بتوانیم موضوع را به طور صحیح تبیین کنیم، نه تنها مسئله ی تضاد بین شیعه و سنّی از بین می رود، بلکه جهان اسلام متوجه خواهد شد که شیعه به عنوان اندیشه ای که مسئولیت بنای احیاء جهان اسلام را دارد به صحنه آمده است و درصدد است از طریق راهنمایی های اهل البیت پیامبر همه ی جهان اسلام را به رونق شایسته ی خود برساند.»

بخش هایی از مطالب کتاب:
تفاوت برخورد ما با فلسفه یونان، با برخورد ما با فلسفه غرب
شاخصه ی نظام مهدوی
چین و بازخوانی تمدن کهن
ارائه ی تفسیر درست از تمدن غرب و مدرنیته
تفاوت التقاط فرهنگی با گزینش علمی
جایگاه تمدن اسلامی نسبت به ایده آل های بشر
تغییر جهت میل ها، اولین فدم
آفت تعمیم علم غربی به همه تاریخ
شدت و ضعف یک تمدن در زندگی ساز بودن آن
کمیت گرایی غربی و غفلت از کیفیت
تفاوت نگاه فرهنگ مدرنیته و تفکر اسلامی به عالم
و...

گفتنی است همه آثار استاد طاهرزاده در فروشگاه موسسه کتاب فردا و سایت پاتوق کتاب موجود و قابل تهیه است.