خسرو باقری

دکتر خسرو باقری (زاده ۱۳۳۶ تهران) استاد دانشگاه تهران است. زمینه های تخصص وی فلسفه آموزش و پرورش، فلسفه شناخت و روان و تربیت دینی است.دکتر خسرو باقری، استاد دانشگاه تهران، درجه دکتری در فلسفه تعلیم و تربیت را از دانشگاه نیو ساوت ولز استرالیا دریافت کرد. دوره کارشناسی را در دانشگاه علامه و ارشد را در دانشگاه تربیت مدرس به اتمام رساند و هم اکنون در دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران مشغول تدریس است.

دکتر خسرو باقری در فلسفه روانشناسی به بررسی پیش فرض های مکتب های روانشناسی پرداخته است. او در نوشته های خود به بررسی پیش فرض های روانشناسی ژان پیاژه، روانکاوی زیگموند فروید، و روانشناسی سازه های شخصی جرج کلی پرداخته است. خسرو باقری در بررسی پیش فرض های فلسفی نظریه جرج کلی، ضرورت تلفیق مطابقت با واقع و صدق درونی را بررسی کرده، و بر اساس آن تلاقی بین سازه ها و واقعیت به عنوان نقطه بهینه که در آن سازه ها و واقعیت هم مرز هستند ممکن می شود. این رویکرد از آن جهت اهمیت دارد، که موجب ورود رئالیسم به پراگماتیسم در روانشناسی جرج کلی شده است،و سازه ها را نظام مند می کند.

دکتر خسرو باقری در بحث علم دینی به امکان دخالت پیش فرض های دینی در فرایند شکل گیری علوم انسانی پرداخته است، که از این طریق تجربی بودن آن شاخه های علوم انسانی کاملاً حفظ می شوند، و از طرف دیگر ابطال نظریه ها، پیش فرض ها را از ابطال و یا بررسی تجربی مصون می گذارد. این دیدگاه که رویکرد تاسیسی نامیده می شود در مقابل دیدگاههایی قرار میگرید که باقری آنها را تهذیبی، و دائرةالمعارفی می نامد.

وی از منتقدان نگرش سیاسی به علم غربی است و در این باره گفته است: دین داران – از جمله مسلمانان – موضع عقلانی خودشان را شفاف نمی کنند و در این موضع می روند که ما این طرف هستیم و شما آن طرف و مدام می خواهند دیوارها را محکم تر کنند. همین وضعی که در جامعه ی ما وجود دارد. در صورتی که باید بتوانیم ساحت های مختلف را از یکدیگر تفکیک نماییم. یعنی باید بتوانیم سیاست غرب را از علم غرب جدا کنیم. هر چند این ها با هم نسبتی دارند اما یکی نیستند و یکی کردنشان خطاست، همان طور که تفکیک کاملشان هم خطاست.هر مشکلی که جامعه ی ما به لحاظ سیاسی با غرب دارد به آن ادامه دهد اما اینکه چون غرب به لحاظ سیاسی متجاوز است، پس علمش هم، علم تجاوز است و به آن ها تجاوز می آموزد، خطاست. ما باید بتوانیم این تفکیک را انجام دهیم و با حوزه ی فکری و علمی غرب وارد بحث و گفت و گوی علمی شویم.

خسرو باقری در فلسفه آموزش و پرورش عاملیت انسان را محور و اساس نظریه خود قرار داده است. در زمینه تربیت دینی در حالی که به طور سنتی دانشمندان مسلمان فطرت و یا حتی ذات انسان را محور بحث تربیت دینی قرار می داده اند، خسرو باقری نظریه انسان به منزله عامل را مطرح کرده است. توجه به عاملیت انسان باعث می شود انسان موجودی پویا نظر گرفته شود که در هر لحظه در معرض تصمیم است و باید تصمیم بگیرد. از این جهت تفاوت عمده دیگری بین نگرش باقری و نگرش سنتی، تقوی است، در حالی که در نگرش سنتی تاکید بر تقوی پرهیز است در نگرش باقری اساس تقوی حضور است، بدین معنی که تربیت واقعی خود را در حضور موقعیت ها نشان می دهد نه فرار از آنها، و هدف از تربیت بدست آوردن تقوی حضور است.
برخی کتابهای ایشان:

نگاهی دوباره به تربیت اسلامی (۱۳۶۸). دو جلد. انتشارات مدرسه
مبانی شیوه های تربیت اخلاقی: نقد تطبیقی علم اخلاق و روان شناسی معاصر، (۱۳۷۷) انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی.
چیستی تربیت دینی (بحث و گفتگو با پاول هرست) (۱۳۸۰). نشر تربیت اسلامی.
مبانی فلسفی فمینیسم (۱۳۸۲) انتشارات دفتربرنامه ریزی اجتماعی ومطالعات فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات وفناوری.
نوعمل گرایی وفلسفه تعلیم و تربیت: بررسی پیامدهای دیدگاه ویلارد کواین و ریچارد رورتی در تعلیم و تربیت، (۱۳۸۶) انتشارات دانشگاه تهران.
درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران (۱۳۸۹). دو جلد. انتشارات علمی و فرهنگی
هویت علم دینی (۱۳۸۲). انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
رویکردها و روش های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت (۱۳۸۹). با همکاری نرگس سجادیه و طیبه توسلی. پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
نظریه های رواشناسی معاصر: به سوی واقع گرایی سازه گرا (۱۳۸۷)، با همکاری زهره خسروی. نشر علم
گفتگوی معلم و فیلسوف (۱۳۹۲) انتشارات علمی فرهنگی.
الگوی مطلوب آموزش و پرورش در جمهوری اسلامی ایران(۱۳۸۹). تهران: انتشارات مدرسه.

آثار ترجمه شده توسط ایشان:

در باب استعداد آدمی:گفتاری در فلسفه تعلیم و تربیت، ایزرییل شفلر، انتشارات سمت
خویشتن از هم گسیخته، رونالد دیوید لینگ، انتشارات رشد
روانشناسی کودکان محروم از پدر، به همراه محمد عطاران، آدامز، انتشارات تربیت