ذبیح الله صفا (۱۲۹۰-۱۳۷۸ هـ. ش) پژوهشگر، مترجم، استاد ممتاز دانشگاه تهران و شخصیت برجستهٔ ادبی در ایران معاصر است. از تألیفات مشهور او «تاریخ ادبیات در ایران» و «حماسه سرایی در ایران» است.
ذبیح اللّه صفا در ۱۶ اردیبهشت ۱۲۹۰ در شهمیرزاد از توابع شهرستان سنگسر در استان سمنان زاده شد. پدرش سید علی اصغر صفای شهمیرزادی در بابل بازرگان بود. دوره آموزش ابتدایی را در سال ۱۳۰۴ در بابل به پایان رساند. آنگاه راهی تهران شد و در دبیرستان های سیروس و دارالفنون تحصیل کرد و در سال ۱۳۱۲ تحصیلات متوسطه را به پایان رساند. سپس تحصیلات خود را در دانشسرای عالی و دانشکدهٔ ادبیات ادامه داد و در رشته های ادبیات و تعلیم و تربیت لیسانس گرفت و سپس به تحصیل در دورهٔ دکتری پرداخت تا آنکه در سال ۱۳۲۱ با پذیرش رسالهٔ او با عنوان «حماسه سرایی در ایران» به درجهٔ دکتری نایل شد.
ذبیح اللّه صفا خدمات آموزشی خود را از سال ۱۳۱۶ با دبیری ادبیات فارسی در کلاس های دورهٔ دوم متوسطه در دبیرستان های تهران آغاز کرد. از سال ۱۳۲۱ به درجهٔ دانشیاری کرسی تاریخ ادبیات دانشگاه تهران ارتقا یافت و در سال ۱۳۲۷ در همان کرسی استاد شد؛ تا این که در سال ۱۳۴۰ به بالاترین رتبهٔ استادی (رتبهٔ ده) دست یافت. طی سال های ۱۳۴۱ و ۱۳۴۲ با سمت استاد مهمان در دانشگاه هامبورگ به تدریس پرداخت. در بازگشت از آلمان به مدیریت گروه زبان و ادبیات فارسی و سپس ریاست دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران انتخاب شد و تا سال ۱۳۴۷ این سمت ها را به عهده داشت. در آن سال پس از تغییرات ناگهانی در نظام اداری و آموزشی دانشگاه به درخواست خود بازنشسته شد و تدریس خود را به صورت افتخاری ادامه داد. در سال ۱۳۴۷ برای بار دوم به آلمان رفت و یک سال دیگر در دانشگاه هامبورگ به تدریس پرداخت. پس از بازگشت به تهران عنوان استادی ممتاز دانشگاه تهران را یافت و از آن پس در سال هایی که در تهران اقامت داشت به تدریس ادبیات حماسی، غنایی و دراماتیک در دورهٔ دکتری ادبیات فارسی ادامه داد. از دانشجویان و شاگردان موفق و به نام ایشان می توان به دکتر قدمعلی سرامی اشاره کرد.
دکتر ذبیح اللّه صفا پس از سال ۱۳۵۷ در آلمان اقامت داشت و در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۷۸ در شهر لوبک آن کشور درگذشت.
کتاب های منتشرشده
گاه شماری و جشن های ملی ایرانیان، ۱۳۵۵-۱۳۱۲
مرگ سقراط، لامارتین (ترجمه)، ۱۳۱۴
رافائل، لامارتین (ترجمه)، ۱۳۱۷
آموزشگاه ها و آموزش ها در ایران، ۱۳۱۵-۱۳۵۴
حماسه سرایی در ایران، ۱۳۲۴
دانش های یونانی در شاهنشاهی ساسانی، ۱۳۳۱
تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی تا اواسط قرن پنجم، ۱۳۳۱
آیین سخن در معانی و بیان، ۱۳۳۱
تاریخ تحول نظم و نثر فارسی، ۱۳۳۱
تاریخ ادبیات در ایران (۵ جلد در ۸ مجلد)، ۱۳۳۲-۱۳۶۲
مزداپرستی در ایران قدیم، ۱۳۳۶
دیوان عبدالواسع جبلی (تصحیح)، ۱۳۳۹
آیین شاهنشاهی ایران، ۱۳۴۶
نثر فارسی از آغاز تا عهد نظام الملک، ۱۳۴۷
گنج سخن، شاعران پارسی گوی و منتخب آثار آنان (از رودکی تا بهار) ۳ جلد، ۱۳۳۹
گنجینهٔ سخن، پارسی نویسان بزرگ و منتخب آثار آنان، ۶ جلد، ۱۳۴۸-۱۳۶۳
دیوان سیف الدین محمد فرغانی (تصحیح)، در ۳ جلد، ۱۳۴۱-۱۳۴۴
بختیارنامه، دقایقی مروزی (تصحیح)، ۱۳۴۵
داراب نامهٔ بیغمی (فیروزشاه نامه) (تصحیح)، ۱۳۳۹-۱۳۴۱
داراب نامهٔ طرسوسی (تصحیح)، ۱۳۴۴-۱۳۴۶
دورنمایی از فرهنگ ایرانی و عصر جهانی آن، ۱۳۵۰
نیکی نامه، ۱۳۵۰
تاریخ ادبیات ایران، ۱۳۵۵
تاریخ علوم و ادبیات ایرانی، ۱۳۴۷
مقدمه ای بر تصوف، ۱۳۵۴
سیری در تاریخ زبان ها و ادب ایرانی، ۱۳۵۵
نظری به تاریخ حکمت و علوم در ایران، ۱۳۵۵
