قاسم هاشمی نژاد (زادهٔ ۱۳۱۹ خورشیدی) نویسنده، روزنامه نگار، مصحح و مترجم ایرانی است. او در دههٔ ۱۳۴۰در روزنامهٔ آیندگان نقد ادبی می نوشت و در سال ۱۳۵۸ یکی از بهترین رمان های پلیسی ایران را با نام فیل در تاریکی نوشت که مشهورترین اثر وی نیز محسوب می شود.
قاسم هاشمی نژاد در سال ۱۳۱۹ زاده شد. مادربزرگ وی خیرالنساء هاشمی نژاد زنی بود روستایی از طبرستان که قاسم هاشمی نژاد زندگی وی را در پوششی رازآمیز در داستان «خیرالنساء (۱۲۷۰-۱۳۶۷): یک سرگذشت» خود نوشته است.
فعالیت های ادبی
در زمینهٔ نقد
یکی از کسانی که پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران خود دست به قلم داشت و رمان و داستان می نوشت، اما در نقدنویسی هم قریحهٔ خود را نشان داد قاسم هاشمی نژاد بود. او برای مدتی کوتاه در دههٔ ۱۳۴۰و در سال ۱۳۵۱ در روزنامهٔ آیندگان نقدهای ادبی روشنگرانه ای می نوشت و به تحلیل محتوا و ساختار آثار داستانی می پرداخت. نقدهایی که او بر آثار هوشنگ گلشیری نوشت، موجب شد که آن آثار شهرت فراوانی پیدا کنند. هاشمی نژاد و شمیم بهار و جوان با استعداد دیگری به نام حسین رازی، منتقدانی بودند که هم در زمینهٔ نقد ادبی و هم نقد سینمایی و زمینه های دیگر خوش درخشیدند و آثار قابل ملاحظه ای نوشتند، اما زود از صحنهٔ ادبی خارج شدند و با وجود امکانات زیاد، کتابی از مجموعه آثار خود منتشر نکردند.
گفت وگوهای هاشمی نژاد با نویسندگانی چون ابراهیم گلستان و هوشنگ گلشیری که سال ها پیش انجام شده هنوز از بهترین گفت وگوهایی است که از این نویسندگان منتشر شده است.
در زمینهٔ داستان
رمان فیل در تاریکی هاشمی نژاد، رمانی است که بسیاری از منتقدان آن را از بهترین آثار داستانی ایرانی در ژانر پلیسی دانسته اند. یکی از نکات مهم این رمان، خلق لهجه های مختلف در زبان فارسی است که در ادبیات فارسی بی سابقه بود و بتوان در کنار فارسی شکر است محمدعلی جمال زاده به عنوان آثار موفق در این زمینه از آن نام برد.نعمت حقیقی از این رمان فیلمی ساخت با بازی فرامرز قریبیان که این فیلم هیچ گاه به پایان نرسید.
نثر هاشمی نژاد نثری است حساب شده که آرایه های کهنه نما سنگینش نکرده است.
در زمینهٔ عرفان
عرفان و تصوف از دیگر حوزه هایی است که هاشمی نژاد در کنار نقد و ترجمه و قصه نویسی به آن پرداخته است. از کتاب های او در این زمینه می توان از کتاب «سیبی و دو آینه» نام برد که کتابی است «در مقامات و مناقب عارفان فرهمند». هاشمی نژاد در این کتاب به زندگی، آثار و عقاید عارفان بزرگ پرداخته است و در چهار بخش سرنگاشت، روایت ها، کمینه ها و گزیده گویی ها، هر یک از این عارفان نام آشنا را به خوانندهٔ علاقه مند به حوزهٔ عرفان معرفی کرده است. حسین منصور حلاج، بایزید بسطامی، ابراهیم ادهم، رابعه ادویه، ابوسعید ابی الخیر و ابوبکر بلخی از جمله عارفانی اند که در این کتاب به معرفی زندگی، افکار و آثارشان پرداخته شده است.
