احمد پاکتچی

مدیر کنونی گروه نشانه شناسی هنر در فرهنگستان هنر

احمد پاکتچی (متولد ۱۳۴۲، تهران) دین شناس و زبان شناس ایرانی است. او عضو شورای عالی علمی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق، مدیر کنونی گروه نشانه شناسی هنر در فرهنگستان هنر و رئیس حلقه نشانه شناسی تهران است.
احمد پاکتچی در خانواده ای از بازاریان تبریز به دنیا آمد که به تهران کوچیدند. وی کودکی خود را در محله نارمک تهران سپری کرد. او همزمان با تحصیلات دوره ابتدایی و راهنمایی و دبیرستان، به فراگیری زبانهای متعدد پرداخت و چندین زبان خارجی را از جمله عربی، روسی، لهستانی، انگلیسی، ایتالیایی و فرانسوی فراگرفت.

همزمان با تحصیلات مدرسه، وی تحصیلات خود در علوم حوزوی را نیز نزد عمویش آیت الله محمود پاکتچی در تهران آغاز نمود و موفق شد تحصیلات حوزوی خود را تا مرحلهء اجتهاد، نزد روحانیانی مانند آیت الله اردکانی پی بگیرد.

با پایان یافتن تحصیلات دبیرستان در رشتهء ریاضی، وی سربازی خود را در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گذراند. او در نخستین کنکور بعد از انقلاب فرهنگی، با رتبه یک رشته علوم انسانی وارد دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران شد و برای تحصیل، رشته تاریخ را برگزید.

پاکتچی همزمان با فراغت از تحصیل دوره کارشناسی در دانشگاه تهران، همکاری خود را با مرکز تازه تأسیس دائرة المعارف بزرگ اسلامی آغاز نمود. او اکنون مدیریت بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث آن مرکز را بر عهده دارد؛ بسیاری از پژوهشهای مهم پاکتچی، نخستین بار به انگیزهء نگارش مقاله برای این مرکز آغاز شدند.

احمد پاکتچی، در سال ۱۹۹۳ در مقطع دکتری رشتهء مطالعات ادیان در دانشگاه دولتی قزاقستان در شهر آلمئاتی فارغ التحصیل شد. سه سال بعد یعنی در سال ۱۹۹۶، وی دکترای خود را در رشتهء زبانشناسی تاریخی در همان دانشگاه و زیر نظر سفیر وقت قراقستان در ایران به پایان رساند.

پاکتچی افزون بر تسلط کارشناسانه بر زبان مادریش ترکی آذربایجانی و زبان رسمی کشورش فارسی، با بسیاری از زبان های زنده و خاموش جهان از جمله عربی، انگلیسی، روسی، آلمانی، لهستانی، ایتالیایی، فرانسه، ترکی استانبولی، بوسنیایی، جعزی، عبری، سریانی، لاتین، یونانی، حبشی، قرقیزی، ترکمنی و فارسی پهلوی آشنایی کامل دارد. وی فراتر از کتابها و مقالات متعددی که به زبان فارسی به نگارش درآورده، به زبانهای انگلیسی، روسی، قرقیزی، و عربی نیز آثاری را تألیف نموده است.از چپ: فرزان سجودی، کورش صفوی و احمد پاکتچی، دومین کارگاه معنی شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، خرداد ۱۳۹۰
پاکتچی بین سال های ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۵ با رتبهء استاد کرسی فلسفهء ایران باستان در دانشگاه ملی قزاقستان به تدریس پرداخت. وی با مراجعت به ایران از سال ۱۳۷۸ تاکنون عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق در گروه الهیات و معارف اسلامی، عضو شورای عالی علمی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، عضو گروه نشانه شناسی فرهنگستان هنر، و عضو حلقهء نشانه شناسی تهران است. همچنین تدریس عنوان درسی «اصطلاح شناسی تاریخ علم» در پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران، نخستین بر عهدهء وی بوده است. وی در این درس که برای دانشجویان کارشناسی ارشد رشتهء «تاریخ ریاضی، نجوم و فیزیک و فن آوری در دوره ی اسلامی» ارائه می گردد، با ترسیم کلیاتی در بارهء زبان یونانی باستان و تعاملهای زبان عربی با یونانی و دیگر زبانها، چگونگی وضع اصطلاحات فلسفی و علمی در دورهء اسلامی را بازمی کاود.

کوششهای علمی پاکتچی را می توان در چند زمینه دسته بندی کرد: نخست آثار علمی او در حوزه اسلام شناسی که شمار زیادی از این آثار با این حوزه پیوند خورده است؛ زمینه هایی همچون تاریخ حدیث، تاریخ قرائات، تاریخ فقه، تاریخ فرق اسلامی، خوارج شناسی، شیعه شناسی، تاریخ تصوف، مطالعات تطبیقی کتب مقدس، مطالعات نهج البلاغه و جز آن. وی بیش از ۷۰۰ مقاله در این زمینه ها تألیف نموده است.

افزون بر این، وی در مقام یک زبان شناس مقالات متعددی در دو حوزهء نشانه شناسی و زبان شناسی تاریخی نگاشته است.

کوششهای در خور توجه پاکتچی را می توان در راستای بومی کردن روشهای زبان شناسی و علوم تاریخ در حوزهء مطالعات اسلامی ارزیابی نمود. او به ویژه در دانشگاه امام صادق شاگردان بسیاری تربیت کرده است که هر یک در زمینه ای برای تحقق این هدف کوشش کرده اند.

آثار
«مکاتب فقه امامی ایران پس از شیخ طوسی تا پایگیری مکتب حله» احمد پاکتچی، تهران: دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۵
«اسلام: پژوهشی تاریخی و فرهنگی»، عنایت الله رضا، علی بهرامیان، عبدالحسین زرین کوب، محمدعلی مولوی، مهدی محقق، سیدحسین نصر، فتح الله مجتبایی، آذرتاش آذرنوش، ابوالقاسم گرجی، احمد پاکتچی، صادق سجادی، شرف الدین خراسانی، مسعود جلالی مقدم، یوسف رحیم لو، فرامرز حاج منوچهری، عبدالامیر سلیم، ناصر گذشته، علی اکبر دیانت، محمدکاظم موسوی بجنوردی (زیرنظر)، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۴
«ایران: تاریخ، فرهنگ، هنر»، علی بهرامیان، حسن رضایی باغ بیدی، عبدالحسین زرین کوب، زهره زرشناس، مهری باقری، سیدحسین نصر، قمر آریان، اصغر دادبه، روزبه زرین کوب، یونس کرامتی، علی بلوکباشی، احمد پاکتچی، محمدحسن گنجی، محمدحسن سمسار، فاطمه لاجوردی، محمدکاظم موسوی بجنوردی (زیرنظر)، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۵
«مولد امیرالمومنین نصوص مستخرجه من التراث الاسلامی»، احمد پاکتچی، تهران، ۱۳۸۲
«مایه های فلسفی در میراث ایران باستان: پیجویی شاخصه ها برای رده بندی مکاتب مزدایی»، احمد پاکتچی، تهران: دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۷
«نقد متن»، احمد پاکتچی، تهران: دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۹
«تاریخ حدیث»، احمد پاکتچی، تهران: دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۹
«تاریخ تفسیر»، احمد پاکتچی، تهران: دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۷
«ماهیت علوم قرآن»، احمد پاکتچی (به همراه دیگران)، تهران: دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۷
«علل الحدیث، به ضمیمهء بازشناسی متن مصباح الشریعه»، احمد پاکتچی، تهران: دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۹
«روش تحقیق عمومی»، احمد پاکتچی، تهران: دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۸
«روش تحقیق با تأکید بر مطالعات اسلامی»، احمد پاکتچی، تهران: دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۷
بیش از هفتصد مقاله در مجلدات مختلف دائرة المعارف بزرگ اسلامی و مجلات مختلف زبان شناسی و اسلام شناسی داخل و خارج ایران، که بخشی از آنها در زیر آورده شده است. این فهرست، بخشی از مقالات منتشر شدۀ وی، تا سال ۱۳۸۲ را شامل می شود و آثار بعدیش را دربرندارد؛ همچنان که بسیاری از آثار منتشر نشدۀ او، یا آثاری از وی که بدون امضایش چاپ شده (مثل مقالهء «ارابه» در دائرة المعارف بزرگ اسلامی و امثالش)، در آن جای نگرفته است.