محمد قاضی

محمد قاضی مترجم و داستان نویس در سال 1292 در شهر مهاباد تولد یافت. پدر قاضی ملا و پیشنماز بود و به گفته خودش مادری سخت متعصب و مقید به سنن آباء و اجدادی داشت. نام پدرش میرزا عبد ا لخالق قاضی فرزند حاجی شیخ جلال امام جمعه شهر مهاباد بود و مادرش آمنه دختر عموی پدرش بود. قاضی درپنج سالگی پدر خود را از دست داد و مادرش نیز پس از مرگ همسر او و تنها خواهرش را ترک کرد و با یکی از خوانین منطقه به نام فیض الله بیگی ازدواج کرد. محمد دوران کودکی را تحت سرپرستی مادر بزرگش در روستای چاغرلو گذراند ولی از هفت سالگی به مهاباد رفت وتحت سرپرستی قاضی علی پدر قاضی محمد قهرمان قرار گرفت. تحصیلات ابتدایی خود را در آن شهر به پایان رسانید و سپس در سال 1308 برای ادامه تحصیل به تهران آمد و در سال 1318 از شعبه قضایی دانشکده حقوق دانشگاه تهران دانشنامه لیسانس گرفت و دو سال بعد به خدمت دولت درآمد.

محمد قاضی کار ادبی خود را از سال 1330 با ترجمه کتاب "جزیره پنگوئن ها" اثر نویسنده معروف فرانسوی آناتول فرانس آغاز کرد و آن گاه در سال 1334 کتاب "سپید دندان"اثر فناناپذیر جک لندن را به فارسی ترجمه نمود. او داستان های نیز نوشت شامل داستان کردی "زارا" یا "عشق چوپان" (1317). قاضی این داستان را به زبان فارسی نوشت که اخیرا بزبان کردی نیز منتشر شده است. بعلاوه کتاب "خاطرات یک مترجم" درباره دوران کودکی و زندگی خویش، و "سرگذشت ترجمه های من" را نوشته است. در فروردین سال 1342 قاضی با دختری گیلانی به نام فاطمه ازدواج کرد ولی او همیشه وی را ایران صدا می کرد.

قاضی در مهاباد شاگرد عبد الرحمن گیو که از کردستان عراق به مهاباد آمده بود شد تا نزد او به کاری مشغول شود. به گفته خود قاضی پایه های فن ترجمه زبان فرانسه و عشق به ترجمه در کنار گیو , در نهادش جان گرفت. قاضی بعدها به زبان فرانسه تسلط یافت و پس از چندی، به یکی از مهم ترین مترجمان ادبی ایران تبدیل شد. وی در طول فعالیت، ترجمه ادبی بسیاری از کتب ادبیات فرانسه را از زبان اصلی (فرانسه) به زبان مقصد ترجمه کرد. او همچنین مترجمی بود که تنها به ترجمه از زبان مبدا به مقصد اکتفا نکرد، بلکه کتبی از ادبیات ایران را نیز به زبان های کردی و فرانسه ترجمه کرده است. قاضی با کوشش خستگی ناپذیر به ترجمه آثار متعددی نظیر "در آغوش خانواده"، "شاهزاده و گدا"، "شازده کوچولو"، "نظری به طبیعت و اسرار آن"، "ساده دل" و "مادام بواری" (با همکاری رضا عقیلی) پرداخت. ترجمه دوره کامل "دن کیشوت" اثر سروانتس نویسنده بزرگ اسپانیایی در سال 1338 به اخذ عنوان بهترین ترجمه سال از طرف مجله سخن نایل آمد. از دیگر آثاری که با قلم شیوای قاضی به ترجمه درآمده است عبارتند از: "صلاح الدین ایوبی"، "نان و شراب"، "تلماک"، "کورش کبیر". گفته می شود وی بیش از نود کتاب را به زبان های فارسی، فرانسه و کردی ترجمه کرد. محمد قاضی مترجم پرکار ایرانی در سال 1376 درگذشت.

از آثار مهم ترجمه شده توسط محمد قاضی می توان از این کتب نام برد:

سناریوی دن کیشوت، نوشتهٔ میگل سروانتس، ۱۳۱۹ چاپ اول در دو جلد و ۱۳۳۶ چاپ چهارم در دو جلد
کلود ولگرد، نوشتهٔ ویکتور هوگو، ۱۳۱۹ چاپ هشتم
سپیددندان، نوشتهٔ جک لندن، ۱۳۳۱ چاپ دهم
جزیره پنگوئن ها، نوشتهٔ آناتول فرانس، ۱۳۳۲ چاپ ششم
در آغوش خانواده، نوشتهٔ هکتور مالو، ۱۳۳۴ چاپ چهارم
شاهزاده و گدا، نوشتهٔ مارک تواین، ۱۳۳۴ چاپ هشتم
نظری به طبیعت و اسرار آن، نوشتهٔ پروفسور لئون برتون، ۱۳۳۵ چاپ دوم
شازده کوچولو، نوشتهٔ آنتوان دو سنت اگزوپری، ۱۳۳۵ چاپ دهم
ساده دل، نوشتهٔ ولتر، ۱۳۳۵ چاپ پنجم
آخرین روز یک محکوم، نوشتهٔ ویکتور هوگو، ۱۳۳۴ چاپ هشتم
تاریک ترین زندان، نوشتهٔ ایوان اولبراخت، ۱۳۳۷ چاپ چهارم
نیه توچکا، نوشتهٔ فئودور داستایوسکی، ۱۳۳۸ چاپ چهارم
مادام بوواری، نوشتهٔ گوستاو فلوبر، ۱۳۴۱ چاپ چهارم
مهاتما گاندی، نوشتهٔ رومن رولان، ۱۳۴۳ چاپ پنجم
دوریت کوچک، نوشتهٔ چارلز دیکنز، ۱۳۴۳ چاپ سوم
طلا، نوشتهٔ بلز ساندرا، ۱۳۴۳ چاپ دوم
مرده ریگ، نوشتهٔ گی دو موپاسان، ۱۳۴۵
تپلی، که مکمل مرده ریگ است، ۱۳۴۶ چاپ ششم
مادر، نوشتهٔ پرل باک، ۱۳۴۵ چاپ ششم
دکتر کنوک، نوشتهٔ ژول رومن، ۱۳۴۵ چاپ چهارم
نان و شراب، نوشتهٔ اینیاتسیو سیلونه، ۱۳۴۵ چاپ پنجم
آدم ها و خرچنگ ها، نوشتهٔ خوزوئه دوکاسترو، ۱۳۴۶ چاپ پنجم
آزادی یا مرگ، نوشتهٔ نیکوس کازانتزاکیس، ۱۳۴۸ چاپ ششم
درباره مفهوم انجیل ها، نوشتهٔ کری ولف، ۱۳۴۷ چاپ پنجم
ناپلئون، نوشتهٔ تارله، ۱۳۴۹ چاپ چهارم
مسیح باز مصلوب، نوشتهٔ نیکوس کازانتزاکیس، ۱۳۴۹ چاپ ششم
ایالات نامتحد، نوشتهٔ ولادیمیر پوزنر، ۱۳۵۱ چاپ چهارم
بردگان سیاه، نوشتهٔ کایل آنستوت، ۱۳۵۱ چاپ دوم
ماجرای یک پیشوای شهید، نوشتهٔ اینیاتسیو سیلونه، ۱۳۵۲ چاپ دوم. چاپ سوم [اول ناشر] (با تجدیدنظر کامل)، تهران: انتشارات فرهنگ جاوید، ۱۳۹۳.[۳]
سرمایه داری آمریکا، نوشتهٔ ماریان دوبوزی، ۱۳۵۲ چاپ اول
ماجراجوی جوان، نوشتهٔ ژاک سروون، ۱۳۵۲ چاپ پنجم برای نوجوانان
پولینا چشم و چراغ کوهپایه، نوشتهٔ آناماریا ماتوته، ۱۳۵۳ چاپ هفتم برای نوجوانان
داستان کودکی من، نوشتهٔ چارلی چاپلین، ۱۳۳۵ چاپ دوم برای نوجوانان
فاجعه سرخپوستان آمریکا، نوشتهٔ دی براون، ۱۳۵۳ چاپ دوم
باخانمان، نوشتهٔ هکتور مالو، ۱۳۵۶ چاپ سوم
قربانی، نوشتهٔ مالاپارته، ۱۳۵۶ چاپ سوم
سگ کینه توز، نوشتهٔ آلبرتو واسکز فیگه روا، ۱۳۵۶ چاپ دوم
بی ریشه، مجموعه داستان، ۱۳۵۶ چاپ اول
زن نانوا، نوشتهٔ مارسل پانیول، ۱۳۵۶ چاپ دوم
قلعه مالویل، نوشتهٔ روبر مرل، ۱۳۵۶ چاپ اول
زوربای یونانی، نوشتهٔ نیکوس کازانتزاکیس، ۱۳۵۷ چاپ اول
بیست کشور آمریکای لاتین، نوشتهٔ مارسل نیدرگانگ، ۱۳۵۶ چاپ دوم در سه جلد
درد ملت، نوشتهٔ ابراهیم احمد، ترجمه از کردی به فارسی با همکاری احمد قاضی از رمان کُردی ژانی گه ل، ۱۳۵۸ چاپ اول
کمون پاریس، نوشتهٔ دانشمندان شوروی، ۱۳۵۹ چاپ اول
پنج قصه از هانس کریستیان آندرسن، ۱۳۵۸ چاپ اول برای نوجوانان
در نبردی مشکوک، نوشتهٔ جان اشتاین بک، ۱۳۶۰ چاپ دوم
مادر، نوشتهٔ ماکسیم گورکی، ۱۳۶۱ چاپ اول
زمین و زمان، نوشتهٔ آولکوف، ۱۳۶۱ چاپ اول - علمی
کلیم سامگین، نوشتهٔ ماکسیم گورکی، ۱۳۶۱ چاپ اول در چهار جلد
عروج، نوشتهٔ جرزی کوزینسکی، ترجمه با همکاری آقای میرزا صالح، ۱۳۶۳ چاپ اول
در زیر یوغ، نوشتهٔ ایوان وازوف، ۱۳۶۲ چاپ اول
کرد و کردستان، نوشتهٔ واسیلی نیکیتین
حلقه سوم، نوشتهٔ کوستاس تاکتیس، ۱۳۶۳ چاپ اول
دکامرون، نوشتهٔ بو کاچیو، دو جلد
پسرک روزنامه فروش، نوشتهٔ دمی نیک
چهل روز موسی داغ، نوشتهٔ فرانتز ورفل، ۱۳۷۳
صلاح الدین ایوبی، نوشتهٔ آلبر شاندور
تاریخ ارمنستان
تاریخ مردمی آمریکا، نوشتهٔ هاروی واسرمن
خداحافظ گری کوپر، نوشتهٔ رومن گاری
سمرقند
غروب فرشتگان، نوشتهٔ پاسکال چاکماکیان
کوروش کبیر، نوشتهٔ آلبر شاندور
تالیف:
خاطرات یک مترجم
سرگذشت ترجمه های من
زارا، عشق چوپان، سال ۱۳۲۰ چاپ اول