تحول جایگاه نظارت فقها بر مصوبات مجلس (از مشروطه تا تاسیس شورای نگهبان)

معرفی کتاب

این اثر موضوعات زیر را درز کتاب حاضر، مورد مطالعه و بررسی قرار داده است:

الف) چگونگی طرح لایحه هیأت نظارت علما بر مصوبات مجلس و تحولات آن؛

ب) بررسی نحوۀ طرح و پیگیری اجرای اصل دوم متمم قانون اساسی مشروطه در درون و بیرون از مجلس و علل ناکامی آن؛

ج) نحوۀ نظارت شرعی بر مصوبات مجلس در نبود هیأت مجتهدان طرز اول؛

د) چگونگی بازتاب اندیشۀ نظارت فقها بر قانون‌گذاری در رسایل سیاسی علما از مشروطه تا پیروزی انقلاب اسلامی؛

ه) نحوۀ نهادمند شدن اندیشۀ نظارت فقها بر قانون­گذاری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.

با توجه به محورهای تعریف شده، این کتاب در قالب پنج فصل سازمان‌دهی شده است:

فصل نخست شامل گفتاری از قبیل: تدوین قانون اساسی مشروطه و شروع بحث نظارت فقها بر قوه تقنینیه، تصویب اصل دوم متمم قانون اساسی، علل و دلایل عدم اجرای اصل دوم متمم قانون اساسی در دورۀ اول مجلس است.

فصل دوم از مشروطه دوم و تحقق اصل نظارت شرعی بر قوانین و بازتاب اندیشۀ نظارت فقها بر قانون‌گذاری و به مسائلی از قبیل: نحوۀ پیگیری اصل دوم متمم قانون اساسی و علل ناکامی آن و همچنین چگونگی نظارت شرعی بر قوانین در مجالس سوم و چهارم پرداخته می­شود.

فصل سوم به نحوۀ نظارت شرعی بر قوانین و پیگیری اصل دوم متمم قانون اساسی در خارج و داخل، از پنجم تا دوازدهم و علل ناکامی آن و همچنین نحوۀ نظارت شرعی بر قوانین و بررسی عوامل مؤثر بر عدم طرح و اجرای اصل دوم متمم قانون اساسی در دوران مجلس هفتم تا دوازدهم و بررسی اندیشۀ سیاسی علمای دورۀ زمامداری رضاشاه اختصاص دارد.

فصل چهارم مجالس دورۀ سلطنت محمدرضا شاه (مجالس سیزدهم تا بیست و چهارم) مورد بررسی قرار گرفته و شامل گفتاری از قبیل: بررسی تحولات نحوۀ نظارت شرعی بر قوانین در مجالس این دوره، تغییر در نحوۀ درخواست اجرای اصل دوم متمم قانون اساسی از جانب جریان­های مذهبی و واکاوی اندیشۀ سیاسی مندرج در رسایل سیاسی دهۀ 1320 و دسته‌بندی مواضع علما و روحانیان نسبت به اندیشۀ ولایت و نظارت فقیه است.

فصل پنجم نیز دربارۀ تدوین و تصویب قانون اساسی پس از پیروزی انقلاب و تثبیت نظریۀ ولایت و نظارت فقیه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است که مباحث متعددی از قبیل از پیش­نویس­های نخستین قانون اساسی، بررسی انتقادها و پیشنهادهای جریان­های مختلف نسبت به پیش­نویس قانون اساسی و شورای نگهبان و تشکیل مجلس خبرگان و تصویب اصل ولایت‌فقیه و اصول مربوط به شورای نگهبان مورد بررسی قرار گرفته است.