اسطوره روسیه

معرفی کتاب

هر کس که دلش برای جماهیر شوروی تنگ نشود قلب ندارد و هر کس که بازگشت آن را بخواهد، عقل ندارد.» این جمله یکی از تأثیرگذارترین شخصیت‌های تاریخ معاصر روسیه یعنی ولادیمیر ولادیمیرویچ پوتین است که خود از اعضای سرویس اطلاعاتی دوران شوروی بود. پوتین سخت دل‌باخته شکوه و عظمت روسیه زمان شوروی بود اما با نگاهی منطقی، ایدئولوژی کمونیستی را برای بقاء این عظمت درست نمی‌دانست. لذا سعی داشت با روش‌های خود، عظمت را به روسیه بازگرداند.

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، بسیاری بر این عقیده بودند که قدرت روسیه به پایان رسیده و به تعبیر فوکویاما به پایان تاریخ و برتری ایدئولوژی لیبرالیسم رسیده‌ایم. اما با آغاز قرن بیست و یکم، خیلی سریع مشخص شد که این دیدگاه خیال خامی بیش نبود. در ابتدای این قرن شخصی در روسیه به قدرت رسید که اگرچه به ارزش‌های کمونیستی پایبند نبود اما سخت دلباخته ارزش‌های روسی بود. او سعی داشت از خرابه‌های حکومت کمونیستی بنای عظمت روسیه را دوباره احیا کند. یک ضرب‌المثل می‌گوید، آغاز کردن یک راه سخت است اما دوباره آغاز کردن بسیار سخت‌تر است.

ولادیمیر پوتین برای برگرداندن قدرت به روسیه، در طی دو دهه تلاش‌های بسیاری کرد. همان‌گونه که از جمله بالا مشخص است او سخت به دنبال احیای عظمت روسیه به‌سان دوران شوروی، اما نه با ارزش‌های کمونیستی بود و در این زمینه هم موفق شد. تاریخ روسیه را که نگاه کنیم عموماً آمیخته به نام‌هایی است که به سخت و خشن بودن معروف‌اند. از ایوان مخوف گرفته تا پطرکبیر، کاترین کبیر، لنین و استالین، همه‌ی فرماندهان بزرگ و محبوب روسیه عموماً دیکتاتورمآب و خشن بوده‌اند. پوتین نیز که به دنبال عظمت بخشی به روسیه بود در پس ذهنش الگویی از این شخصیت‌ها گرفته است. سوای از اینکه مرام فکری او در این راه چیست، ویژگی‌های شخصیتی اوست که توانست نقشی پررنگ در احیای قدرت روسیه بازی کند.

در واقع بیش از آن که ساختار حاکم بر جامعه روسیه، زمینه بازخیزی دوباره روسیه را فراهم کند، ویژگی‌های شخصیتی پوتین، نقش آفرینی کرد. این امر ما را مشتاق آن می‌کند تا به ویژگی‌های شخصیتی پوتین توجه کنیم.این کتاب به دنبال شرح صرف از زندگی پوتین نیست. بلکه می‌خواهد با ابتنا به رویکرد روانشناسی سیاسی شخصیت، ویژگی‌های شخصیتی، رهبرِ سیاسی را تحلیل کند که توانست به احیای قدرت در روسیه دست بزند. در روانشناسی شخصیت نظریه‌های مختلفی وجود دارد، این کتاب با اتکا به روشِ ‌شناختی، سعی دارد ضمن شرحی بر زندگی پوتین، الگوی ذهنی او را در تلاش برای بازخیزی قدرت روسیه شناسایی کند و از دلایل روانشناختی بر نوع کنش پوتین پرده بردارد. این شیوه بررسی شخصیت‌ها در عرصه تحلیل سیاسی در جهان رویکرد نوینی است و در ایران امر غریبی است. این اثر هم به دلیل اینکه آغازگر این راه می‌باشد، بی تردید نمی‌تواند بری از نقد باشد. اما خوانندگان محترم با خواند این کتاب مطمئناً به اهمیت و ارزش این روش تحلیل پی‌خواهند برد. برای رسیدن به هر مقصدی باید قدم اول را هر چند لرزان برداشت. این اثر به مثابه قدم اول این راه است. امید است زمینه تحلیل شخصیت‌های تاثیرگذار دیگر با ابتنا به این روش در آینده فراهم شود.