نوسازی آموزش عالی از دیدگاه مقام معظم رهبری

معرفی کتاب

علم و دانش از ارزشمندترین مطلوب‌ها در تاریخ بشر بوده است. این ارزشمندی هم به خاطر ذات علم و هم به خاطر امکانی است که دانش برای دستیابی به سایر «مطلوب‌ها» و «ارزش‌ها» در اختیار انسان قرار می‌دهد. این موضوع در دنیای معاصر اهمیت و ظهور صدچندانی پیدا کرده است. هیچ عرصه‌ای از عرصه‌های حیات انسانی را نمی‌توان در نظر گرفت که بدون توجه به دانش و بدون اتکا به آن قابل تکوین و استمرار باشد. چگونه می‌توان بدون دانش بر مشکلات اقتصادی فائق آمد و برای رفاه و منفعت بیشتر در این عرصه تلاش کرد؟ آیا مدیریت موفق و کارآمد در عرصه سیاست بدون کسب دانش لازم امری است ممکن؟ و اگر هم با اتکا به زور و قوه قهریه ممکن باشد آیا قابلیت استمرار خواهد داشت؟ موضوعات فرهنگی و اخلاقی را چگونه می‌شود فهمید و میوه‌های سالم و رسیده آن را در اختیار آحاد جامعه قرار داد؟ قدرت نظامی آیا از علم و فنّاوری قابل تفکیک است؟ کمتر انسان صاحب اطلاعی است که معتقد باشد بدون علم می‌توان برای این سؤالات جوابی درخور پیدا کرد. در جهان‌بینی اسلامی نیز جایگاه علم، عقلانیت و تفکر جایگاهی است بی‌نیاز به توضیح و تطویل.

رهبر معظم انقلاب هم با اشراف بر مبانی و مستندات قرآنی و روایی و هم با اطلاع از اهمیت و جایگاه علم در دنیای پیچیده امروز مسئله تولید علم و ارزش آن را در پیشانی مباحث خود قرار داده و به‌کرات و گاه با ادبیاتی همسان و بی‌تغییر بر آن تأکید داشته‌اند. از نظر ایشان دانش قدرت است[1] و نظام اسلامی در جامعه امروز که دشمنانی زورمند، قوی‌پنجه و جرّار بر آن سیطره دارند و با اتکا به دانش و تجهیزات تولیدشده بر اساس علم و فناوری درصدد حفظ و گسترش هژمونی خود هستند چاره‌ای جز مجاهدت مضاعف برای تولید دانش و رسیدن به قله‌های علم و فناوری ندارد.[2] ایشان در توضیح این موضوع صرفاً به بیان اهمیت و ضرورت آن اکتفا نمی‌کنند بلکه در حد مجال و مقدور ابعاد مختلف موضوع را توصیف و تبیین نموده و برای رسیدن به نهضت تولید علم راهکارهای متعددی ارائه می‌کنند. از نظر ایشان نهضت تولید علم امری است مقدور و ممکن و پیشینۀ تمدنی و پرافتخار ایرانی و نیز استعداد بالای مردم ایران نشان می‌دهد می‌توانیم به‌سرعت به سمت مقصود حرکت کنیم. علاوه بر این دو، دستاوردها و توفیقاتی است که در عرصه‌های مختلف من‌جمله در صنایع هایتک حاصل شده و اعتماد به نفس ملی را افزایش داده است. اما از نظر ایشان این عوامل کافی نیست و نمی‌توان صرفاً با ذکر افتخارات گذشته، یادآوری استعداد و اشاره به توفیقات جدید به آن قله رسید بلکه باید برنامه‌ریزی جامع و شاملی برای این موضوع صورت بگیرد. لازم است تمام اقتضائات و الزامات سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اخلاقی تولید علم شناسایی و برای تحقق آن برنامه‌ریزی شود. همچنین همۀ موانع این مسیر باید شناسایی گردد: تهدیدها، فرصت‌ها، نقاط قوت و نقاط ضعف باید شناخته شود.

در این تحقیق تلاش شده مجموعه مطالب بیان‌شده توسط رهبر معظم انقلاب گردآوری و در نظامی منطقی و منسجم عرضه شود. طبیعتاً برای تدوین چنین موضوعاتی راه‌های مختلفی وجود دارد و می‌توان چارچوب‌های گوناگونی در نظر گرفت که هرکدام مزایا و نواقصی خواهد داشت. در اینجا چارچوبی پیشنهاد شده که اولاً اصل موضوع تولید علم و اهمیت آن را روشن سازد ثانیاً اقتضائات و لوازم مختلف رسیدن به آن در چارچوبی که گفته شد را در برگیرد. به‌عبارت‌دیگر به تمام وجوه سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اخلاقی تولید علم از منظر رهبر انقلاب پرداخته شود.