ولایت فقیه: اندیشه ای کلامی

«ولایت فقیه» عنوانی است که می تواند در دو حوزه کلام و فقه از جهات مختلف طرح شود. جنبه فقهی آن، بحث از تکلیف فقیه در پذیرش ولایت یا وظیفه مردم در اطاعت از فقیه است؛ امّا جنبه کلامی آن، بحث از منشأ و مبنای این ولایت است؛ زیرا هرگونه ولایتی از سوی هر کس جز خداوند، نامشروع است.و باید به اذن و ولایت خداوند بینجامد. به این صورت که ایمان به خدا، مستلزم اعتقاد به توحید در ربوبیّت تشریعی خداوند است؛ یعنی قبول ولایت و سلطه و حاکمیّت هر کسی جز خداوند، جایز نیست.

ولی از آن جا که خداوند دارای لطف و حکمت در حدّ بی نهایت است، (کتب ربّکم علی نفسه الرّحمة) با بعثت انبیا و حفظ خطّ نبوّت با وجود امامان معصوم علیهم السّلام، این ویژگی ها را متجلّی ساخته است.
هم چنین در عصر غیبت و در زمانی که از نعمت حضور امام علیه السّلام محرومیم، این حکمت و لطف پابرجاست؛ چرا که لطف از صفات الهی است و صفات خداوند در طول زمان و در آبستن حوادث، دستخوش تغییر و تحوّل نخواهد شد.

بنابراین اعمال این لطف از سوی خداوند، در زمان غیبت هم، مانند زمان حضور معصومان علیهم السّلام لازم و ضروری است، و این جاست که ضرورت وجود فقها به عنوان نزدیک ترین افراد به ویژگی های معصومان علیهم السّلام، و امین ترین افراد در راه به دست گرفتن عنان اسب سرکش قدرت، برای حفظ خطّ امامت و شریعت و رهبری مردم احساس می شود و این نیز لطفی است که از سوی خداوند ضروری است.
بنابراین، انکار این ضرورت، با التفات به لوازمش، به منزله انکار یکی از صفات خداوند خواهد بود.
با ذکر این مقدّمات می توان نتیجه گرفت که بحث از تشکیل حکومت و رهبری و ولایت بر مردم، از این جهت که به صفات و افعال الهی بازمی گردد، بحثی کلامی است؛ زیرا موضوع علم کلام، بررسی افعال و صفات خداوند است و از آن جا که ما در اثبات ولایت فقیه به لطف یا حکمت خداوند استناد می کنیم، این عنوان در علم کلام جای می گیرد.

افزون بر این در بحث از امامت، پس از غیبت حضرت ولیّ عصر عجّل اللّه تعالی فرجه نیز با استناد به کلمات معصومان علیهم السّلام در تعیین جانشین خود، می توان جایگاه دیگری برای بحث از ولایت فقیه در استمرار اصل امامت در نظر گرفت.