فلسفه و ساحت سخن

معرفی کتاب

«فلسفه و ساحت سخن» اثر فیلسوف معاصر ایرانی دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی است که به رابطه میان فلسفه و سخن می پردازد و می کوشد تا نشان دهد نقش سخن در عالم اندیشه تا چه اندازه مهم و بنیادی ا ست.
نویسنده در مقدمه کتاب تأکید می کند که فهم فلسفی یا فکر علمی همیشه و هر جا در زبان اتفاق میافتد و به همین اعتبار، زبان ظهور اندیشه است و سخن مظهر فکر و خرد به شمار میرود.

وی با اشاره به این که مرزهای جهان انسان همان مرزهای زبان اوست این نکته را نیز مورد توجه قرار میدهد که زبان، اجتماعی ترین پدیدار عالم است و انسان به حکم داشتن زبان بالذات یک موجود اجتماعی به شمار می رود. اما باید توجه داشت که آنجا که زبان هست انسان و جهان نیز حضور دارند و به واسطه زبان، انسان در جایگاهی قرار می گیرد که که نه تنها به آنچه هست و آنچه بوده است آگاهی پیدا می کند بلکه نسبت به آنچه اکنون نیست نیز آگاه می شود.

به باور وی، پرسش هستی با زبان هستی بیان میشود زیرا زبان هستی از هستی جدا نیست و چنانکه یادآور شدیم زبان در هر یک از ساحتهای هستی با همان ساحت قرین شناخته میشود. دینانی این ساحت را ساحت سخن هستی می نامد که فیلسوف میکوشد در آن قدم بگذارد و به پرسش هستی گوش فرا دهد.

به گفته مؤلف، کسی که در ساحت سخن هستی گام بر می دارد به پرسش هستی گوش فرا میدهد که رو به رو شدن با آن راه رسیدن به پاسخ را هموار میکند، راهی که بی پایان است و بنابراین ساحت سخن بیش از آنچه تصور می شود گسترده خواهد بود.

این استاد فلسفه در کتاب «فلسفه و ساحت سخن» به موضوعاتی چون موارد زیر پرداخته است.

منطق و گفتار
مقولات دهگانه و کلیات پنجگانه
زبان زیرساخت و اصول بنیادین سخن
کتاب الحروف فارابی یک دفتر فلسفی است یا یک نوشته نحوی؟
نقش عقل و خردگرایی در پیدایش علم نحو
نخستین مسئله نحوی و نقش آن در پیدایش فکر فلسفی
آیا مصدر اصل کلام است؟
نخستین مسئله مورد اختلاف میان دو مکتب مهم نحوی
واضعان الفاظ – واضعان شرایع
معضل بزرگی به نام موضوع له
زبان چیزی فراتر از صرف و نحو و مجموعه واژگان است

«زبان و زمان»، «نسبت علم با معلوم خود همانند نسبت وجود با ماهیت است»، «ممکن از آن جهت که ممکن است به حسب سرشت خود مجهول است»، «دو واژه علم و معرفت و تفاوت آنها با یکدیگر» و «اگر سخن نبود جهان هرگز آشکار نمی گشت» از دیگر مباحث طرح شده در این کتاب است.