کرونا و جهان در حال گذار

معرفی کتاب

کتاب کرونا و جهان در حال گذار اثر محمد مسجدجامعی و مصطفی رستگار از انتشارات مطالعات راهبردی مرام وابسته به مطالعات راهبردی اسلام معاصر منتشر شده است.
«کرونا و جهانِ در حال گذار» (برگزیدۀ ویژۀ دبیرخانۀ «ششمین جشنوارۀ ملی خودمراقبتی و آموزش بیمار» به تاریخ دوم مرداد 1400) آخرین کتاب منتشر‌شده از حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمد مسجدجامعی است. این کتاب که در تابستان 1400 به جامعۀ فرهنگی و علمی کشور عرضه گشته است، مسئلۀ کرونا را از منظری اجتماعی، سیاسی، دینی و فرهنگی مورد بررسی قرار می‌دهد و به شکلی بنیادین و عمیق به آثار و نتایج کرونا در سطح جهانی و فرامنطقه‌ای پرداخته، شرایط جامعۀ ایران را نیز ریزبینانه می‌کاود. کتاب مزبور حاصل گفتگوهایی است که در موسسۀ مطالعات راهبردی اسلام معاصر (مرام) با دکتر محمد مسجدجامعی به انجام رسید. در توضیح پشت جلد کتاب، چنین می‌خوانیم:
جهان را می‌توان به پیشاکرونا و پساکرونا تقسیم کرد، دو جهانی که ریل‌گذاری‌های کلان آن و منطق تحولات و توزیع قدرتش دو شکل متفاوت دارد. دین، فرهنگ، سیاست و اقتصاد و حتی مسائل نظامی و استراتژیک عملاً تحت تأثیر قرار گرفته و پیامدهای جهانی، منطقه‌ای و درون‌مرزی پردامنه‌ای پدید آورده است. در بعد جهانی، تحولات مربوط به چین و مجموعۀ غرب مهم به نظر می‌رسد؛ تحولاتی که چین را سریع‌تر از آنچه قابل پیش‌بینی بود، احتمالاً به «قدرت نخست» تبدیل خواهد کرد. از دیگرسو، نوع مواجهۀ ادیان با کرونا و وضعیت جدید جوامع بشری و به‌ویژه خانواده مستلزم بررسی‌های جدی است. «کرونا و جهان در حال گذار» می‌کوشد تا فراتر از دغدغه‌های روزمره و در سطحی بنیادین، به کنجکاوی در زوایای آشکار و نهان «طاعون مدرن» بپردازد و پیامدهای گوناگون آن را بررسی نماید.
کتاب مزبور که حاصل گفتگوهایی است که در موسسۀ مطالعات راهبردی اسلام معاصر (مرام) با محمد مسجدجامعی به انجام رسید، مشتمل بر یازده گفتگو و یک پیوست علمی است:

گفتگوی نخست (کرونا و جهانِ در حال گذار) به مسئلۀ تأثیر کرونا بر روی سیاست‌های اقتصادی، بهداشتی، محیط‌زیستی و اجتماعیِ کشورهای عضو اتحادیۀ اروپا، و نیز به موضوع گذار جهان به سوی ابرقدرتیِ هرچه سریع‌تر چین می‌پردازد.

گفتگوی دوم (مواجهۀ ادیان با کرونا) واکنش ادیان شرق دور، هندوئیسم، یهودیت، شاخه‌های اصلی ‌مسیحیت و به‌ویژه کلیساهای انجیلی و همچنین جوامع مسلمان را به خود بیماری کرونا و نیز به سیاست‌های کرونایی دولتی، مورد واکاوی قرار می‌دهد.
گفتگوی سوم (کرونا و چالش‌های دینداری) اهمیت اجتماعات دینی را در حفظ سلامت و تعادل دینی و اخلاقی و روحی مردم، به‌ویژه در جامعۀ ایران، بررسی می‌نماید و برخی از جوانب روانشناسی دینی ایرانیان را نیز توضیح می‌دهد.
گفتگوی چهارم (جهانِ قبل و بعد از کرونا: آیا آخرالزمان نزدیک است؟) اعتقادات عجیب اِوَنجلیکال‌های آمریکایی را در خصوص رابطۀ بین پاندمی کرونا و ظهور منجی توضیح می‌دهد و در ادامه، به برخی از تفاوت‌های مهم اجتماعی، اقتصادی و سیاسی دو جهانِ پیشاکرونا و پساکرونا می‌پردازد.
گفتگوی پنجم (کرونا و ادیان: بسترها و نتایج) ضمن واکاوی ده عامل مهم اجتماعی، دینی، فکری و فرهنگی که در جهان امروز به بستر رابطۀ دین و کرونا شکل می‌دهند، دریچه‌هایی را به سوی فهم بهتر تحولات مربوط به ارتباط کرونا و ادیان می‌گشاید.
گفتگوی ششم (کرونا و ادیان شرقی) همراستایی و هماهنگی «آیین هندو»، «هویت هندو» و «دولت هندو» را عامل مهم مصون‌کنندۀ هندوئیسم در برابر پدیدۀ کرونا ارزیابی می‌نماید و این کیفیت را در مورد سایر ادیان و مکاتب شرقی و به‌ویژه آیین بودایی نیز به بوتۀ آزمایش می‌گذارد و برجستگی هندوئیسم را در این زمینه آشکار می‌سازد. و البته بودیسمِ چینی را نیز استثنایی بزرگ معرفی می‌کند.
گفتگوی هفتم (کرونا و مسیحیت) به واکنشِ هر یک از بخش‌های گوناگونِ واقعیت متکثرِ مسیحت به مسئلۀ کرونا می‌پردازد. کاتولیک‌های آسیای دور، اروپا، امریکای لاتین و افریقا، اِوَنجلیکال‌ها، ارتدوکس‌های روسیه و شرق اروپا و نیز مسیحیان خاورمیانه از جمله مهمترین گروه‌های مسیحیِ دارای واکنش متمایز هستند.
گفتگوی هشتم (کرونا و یهودیت) پس از توصیف آیین عمیقاً شریعت‌مدار یهود، به معرفی دو طیف متعارضِ یهودی لیبرال و ارتدوکس می‌پردازد و واکنش هر طیف را به مسئلۀ کرونا و محدودیت‌های اجتماعی ناشی از آن به زیر ذره‌بین می‌برد. برشماری ویژگی‌های ارتدوکس‌های متعصب اسرائیلی را می‌توان محور اصلی این گفتگو دانست.
گفتگوی نهم (کرونا و آتئیسم غربی) کاهش خوش‌بینی جهانِ پیشرفته را نسبت به آینده، محور بحث قرار می‌دهد و به بررسی پیام‌های منفی نیرومندی می‌پردازد که آتئیست‌های غربی از «جهانی کرونازده» دریافت می‌کنند، پیام‌هایی که پیشگویِ حرکت جهان به سوی آینده‌ای نافرخنده است.
گفتگوی دهم (کرونا و کشورهای منطقۀ ما) به پیامدهای کوتاه‌مدت و میان‌مدت بحران کرونا برای کشورهای منطقۀ خاورمیانه می‌پردازد، پیامدهایی که با توجه به موقعیت خاص ایران، کفۀ ترازو را تا حدودی به سود ایران سنگین می‌سازد.
گفتگوی یازدهم (کرونا و جامعۀ ایران) بحثی جذاب دربارۀ ایران و ایرانیان است که در ارتباط با مسئلۀ کرونا، موضوعات گسترده‌ای را پوشش می‌دهد، از اقتصاد و سلامت اخلاقی خانواده گرفته تا ریشه‌یابی تاریخی برخی از ویژگی‌های جامعۀ ایران، و از آسیب‌های خانه‌نشینی‌های کرونایی گرفته تا نقش اجتماعات و اماکن مذهبی در سلامت روانی جامعه و موضوعات فراوان دیگر.
و اما پیوست پایانی کتاب (انتشار ویروس از راه تنفس و تکلم) تلخیص و ترجمه‌ای است از مقاله‌ای علمی دربارۀ نحوۀ انتشار ریزقطره‌های موجود در مجاری تنفسی.