مروری بر نگارگری ایرانی

معرفی کتاب

در این کتاب اولگ گرابر، مورخ هنر اسلامی که بیش از 31 عنوان کتاب درباره هنر اسلامی و صدها مقاله در این عرصه نوشته است و تاکنون چند کتاب از وی به زبان فارسی ترجمه شده، خواننده را با نقاشی ایرانی که بیشتر نگاره های زینت بخش کتاب های ادبی، تاریخ، «منافع الحیوان»، «هیات» و دیگر نسخه های خطی است، آشنا می سازد.

وی در این کتاب دیوارنگاره های آثار تاریخی و نقوش سفالینه ها را نیز مدنظر قرار می دهد تا با طرح پرسش هایی راه گشای پژوش های بنیادین در عرصه هایی که مهم به نظر می آید، باشد. مولف سعی دارد مخاطب را در میان جهان مولد این نگاره ها قرار دهد؛ جهان فرهنگ اسلامی از قرون وسطی تا عصر مدرن.

گرابر خواننده را با تاریخچه نگارگری ایرانی، ویژگی های منحصر به فرد آن و لذت هایی که می توان از فهم این نقاشی برد، آشنا می کند. به باور وی این اسلوب نقاشی، ما را با نحوه تصویرسازی کتاب های فارسی آشنا می کند، ضمن آنکه نشان می دهد چگونه هنر دنیاگرا از دل قرون تحت تسلط هنر دینی سر برآورد.

مولف در این کتاب نشان می دهد چگونه ویژگی های پیشینه تاریخی نقاشی ایرانی، ایجاد کننده خصایصی منحصر به فرد چون رنگ های جالب، ماده زدایی از فرهنگ، تجدید احساسات، تجدید خاطرات ظریف و ترکیبی تومان از رزم و بزم شده است. خصایص نقاشی ایرانی حالتی از زیبایی شناسی مرتبط با شعر و عرفان فارسی در بیننده ایجاد می کند.

در بخشی از این کتاب آمده است: «هنر غرب تنها در آغاز قرن بیستم بود که شروع به کشف نقاشی ایرانی کرد. هنرمندانی چون ماتیس و کاندینسکی که تحت تاثیر هندسه و رنگ های درخشان نگارگری ایرانی قرار گرفتند جزو نخستین مدرنیست هایی هستند که خصایص هنر ایرانی را وارد آثار خود کردند. حالا که یک قرن از این تحول می گذرد علاقه هنر دوستان و بازدیدکنندگان از موزه ها به نگارگری ایرانی روزبه روز بیشتر می شود. جاذبه نقاشی ایرانی در پیچیدگی های هوش ربای آن و شیوه حیرت انگیز طرح مساله درباره ماهیت نگارگری ایرانی و شیوه درک شاهکارهای آن است».

کتاب «مروری بر نگارگری ایرانی» ترجمه ای است از متن اصلی فرانسوی با عنوان «درآمدی بر نقاشی ایرانی» که در پاییز سال 1999 میلادی، نشر دانشگاهی فرانسه در آن کشور منتشر کرد. تنها تفاوت مهم متن، سوای اصطلاحات جزیی در اطلاعات، این است که کتاب دوم از تصاویری به مراتب بیشتر که بسیاری از آنها رنگی است برخوردار است.

در فصل نخست کتاب با ارایه تاریخچه ای مختصر توضیح داده شده که نقاشی ایرانی چگونه کشف شد و این که چگونه فهم پذیری آن تعیین کننده تحقیقات صورت گرفته درباره آن بوده و اینکه آشنایی با آن تا چه حد محدود بوده است.

مولف در ادامه به ارایه درآمدی عملی بر این پژوهش ها پرداخته است و راهنمایی در اختیار تازه کاران این حیطه گذاشته است.

فصل دوم شامل یادداشت هایی در زمینه اطلاعات کتاب شناختی است؛ ارجاع به نوشته های دیگران به همراه فهرست آثار و پرداختن به آنها در این فصل درج شده است که می تواند بسیار مفید باشد.

مولف در فصل سوم بدون تعیین تسلسل تاریخی، چارچوبی تاریخی برای این نقاشی ها ارایه می کند؛ با خطوط اصلی تاریخ سیاسی و فرهنگی ای که هنر نقاشی به جا است روزی جایگاه خود را در آن پیدا کند.

گرابر در ادامه، آثار هنری را در کانون توجه قرار می دهد. ابتدا فصلی درباره مضامین نقاشی ایرانی که به محتوای موضوعات بازنمایی شده در این نقاشی ها می پردازد، درج شده است. سپس در فصل آخر کتاب تلاشی برای درک زیبایی شناسانه نقاشی ایرانی با توجه به فرهنگ ایرانی اسلامی ارایه شده است.

این کتاب پنج فصل را با نام های «تاریخچه مختصر نقاشی ایرانی»، «خاستگاه ها و منابع»، «زمینه های تاریخی و فرهنگی»، «مضامین اصلی نقاشی ایرانی» و «درآمدی بر زیبایی شناسی نقاشی ایرانی» شامل می شود. «یادداشت ها»، «کتابشناسی» و «مقدمه مترجم» هم زمیمه این کتاب است.