موسیقی از دیدگاه فلسفی و روانی

معرفی کتاب

«موسیقی از دیدگاه فلسفی و روانی» نام کتابی است از مرحوم علامه محمدتقی جعفری. همان طور که از این عنوان بر می آید، موضوع کتاب، موسیقی است و روی دو حوزه مهم فلسفه و روان شناسی تمرکز دارد. علامه جعفری در این اثر، مانند سایر آثارش، موضوع مورد بحث را به ژرفی و دقت کاویده است.
هر چه باشد، شاید تنها هنر موسیقی است که به ترجمان نیاز ندارد و بین همه تمدن ها و جوامع بشری با فرهنگ های متعدد و گوناگون، کار ویژه خاص خود را یافته است. مگر نه اینکه آوا و موسیقی پیش از شکل گیری زبان و بیان آن با نغمه های پرندگان و آبشارها و صدای تپش قلب و... انسان را به فکر می برده است؟ این حقیقتی است که در نگاه نخست می توان برای موسیقی داشت. مبنایی مشترک بین اصوات و آواها در همه فرهنگ ها و اقلیم ها، همین است که موسیقی را فراگیر می کند. شاید از این روست که شعر یا کلام به مدد موسیقی بر تاثیرگذاری اش می افزاید و هیجانی در جان و ذهن شنونده و خواننده باقی می گذارد که تاثیرات روانی خود را دارد.
ایشان پس از مقدمه در بحث یکم به موسیقی سنتی ایران و موسیقی غربی و شکل و محتوای موسیقی می پردازد و در بحث دوم شعر و موسیقی، مقایسه نقاشی و موسیقی و مقایسه خط زیبا و موسیقی را مطرح می کند. در بحث یازدهم از کتاب با نام «آیا موسیقی روح انسان را تلطیف نموده و او را فوق خشونت ها و سختی های عالم ماده و قوانین آن قرار می دهد؟» آمده : «موسیقی روح آدمی را تلطیف و ظریف و حساس می سازد ! البته این یک آرمان بسیار با ارزش است که آدمیان وسیله ای پیدا کنند تا آنان را از این همه خشونت ها و قساوت ها و درنده خویی ها نجات بدهد ، ولی آیا چنین کار مطلوبی از دست موسیقی بر آمده است؟»
در کتاب «موسیقی از دیدگاه فلسفی و روانی» بسیاری از سرفصل ها با پرسش هایی گشوده شده و علامه جعفری در بحثی از کتاب با نام «نظریات مهم هگل درباره هویت موسیقی و بررسی آنها» دیدگاه ها ونقد خود را بر نظریات هگل ارائه می دهد و در بحث بعد، نظریه جلال الدین محمد مولوی را درباره موسیقی و سماع مطرح می کند. ایشان با این شیوه، پرسش ها و دیدگاه هایی مطرح می کند که در واقع هم نظریه هایی را به چالش کشیده و هم سرفصل هایی تازه برای موسیقی گشوده است. از این حیث کتاب «موسیقی از دیدگاه فلسفی و روانی» متفاوت و خواندنی است.