اندیشه مندان ایران و اسلام 17: در جستجوی دریا (مروری بر زندگی و آثار خواجه عبد الله انصاری)

معرفی کتاب

سرزمین ایران و به ویژه خراسان همواره مهد پرورش عارفان و صوفیانی بوده است که هر یک به نوبۀ خود در ساختن تاریخ و فرهنگ این کشور سهمی بسزا و تأثیری ماندگار داشته اند. بی تردید یکی از این بزرگان خواجه عبدالله انصاری است که تأثیرا ژرف او در حوزه های عرفان، تصوف، اخلاق و تفسیر انکارناپذیر است. او با تأثیرپذیری فراوان از قرآن و احادیث کوشید تا عرفان توأم با شریعت و تصوف همراه با آداب و سنن مذهبی را گسترش دهد و در این راه از ناملایمات روزگار و کینه ورزی های مخالفان هیچگاه نهراسید و حتی زحمت تبعید و رنج زندان را بر خود هموار ساخت؛ چرا که به آنچه در پی اش بود، یعنی پیوند استوار شریعت و طریقت، سخت باور داشت و می دانست که نجات و رستگاری انسان در دو جهان، تنها از این راه ممکن و میسر است.

این کتاب کوششی ناچیز در جهت شناساندن بیشتر این پیر فرزانه به نسل جوان و پویای معاصر است. نویسنده در فصل نخست شرایط تاریخی و جغرافیایی خراسان و شهر هرات ـ زادگاه خواجه عبدالله ـ و سپس شرایط فرهنگی و اجتماعی آنها را بازگو نموده و در فصل دوم به شرح زندگی و ذکر فراز و فرودهای پیش آمده برای او پرداخته است. فصل سوم به معرفی مهم ترین و تأثیرگذارترین استادان و پیران خواجه اختصاص یافته است. معرفی آثار و نوشته های بر جا مانده از او موضوع فصل چهارم است. در فصل پنجم گزیده هایی از کتاب های فارسی خواجه ارائه شده تا خوانندگان جوان با موضوعات و سبک و سیاق این آثار بیشتر آشنا شوند.

بخش پایانی دربردارندۀ سه پیوست است که در یکی سال شمار زندگی خواجه عبدالله در چشم انداز تاریخی و در دیگری نقشه های قلمرو غزنویان و سلجوقیان فراهم آمده است تا مخاطبان جوان را در فهم بهتر تحولات زندگی و روزگار خواجه یاری دهد. پیوست سوم دربرگیرندۀ دو غزل تقدیمی به خواجه عبدالله انصاری است که در سال 1341 در مراسم بزرگداشت نهصدمین سال درگذشت وی در کابل قرائت شده است. همچنین فهرستی از مهم ترین کتاب ها و مقاله های مورد استفاده در این نوشتار عرضه شده که بی تردید مطالعۀ آنها برای آشنایی بیشتر خوانندگان با زندگی، آثار، آرا و اندیشه های خواجه عبدالله بسیار مفید و سودمند خواهد بود.

فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:

مقدمه، خراسان و هرات در روزگار خواجه عبدالله، زندگی نامۀ خواجه عبدالله انصاری، بنای مقبرۀ خواجه عبدالله، استادان عبدالله در علوم و پیران او در تصوف، شاگردان خواجه عبدالله، آثار خواجه عبدالله انصاری، ارزش عرفانی و ادبی خواجه عبدالله، گزیده ای از آثار فارسی خواجه عبدالله، نمونه ای از سروده های خواجه عبدالله، پیوست ها، منابع و مآخذ.