دانش نامه امیرالمومنین علیه السلام برپایه قرآن، حدیث و تاریخ (فارسی - عربی) (دوره چهارده جلدی)

معرفی کتاب

مروری بر زندگانی و ابعاد مختلف شخصیت «امام علی» (ع) است. در این مجلد که ششمین جلد از یک مجموعه چهارده جلدی است، ابتدا ادامه ماجرای صفین مورد شرح و بررسی قرار گرفته و فراز و نشیبهای این جنگ توصیف گردیده است. آنگاه ماجرای خوارج نهروان و فتنه مارقین تشریح شده و نحوه درگیری امام علی با خوارج و شورشها و توطئههای خوارج بیان گردیده است. در ادامه نگارنده به بررسی برخی از نافرمانیهای صورت گرفته علیه حکومت امیرالمومنین علی در اواخر دوران حکومت ایشان توسط مارقین و قاسطین وصف شده و روزگار سخت امام علی و مظلومیت آن امام و همچنین خیانتهای صورت گرفته علیه ایشان بازگو میگردد.

کل دانشنامه در شانزده بخش تدوین شده، البته نمی توان گفت در شانزده مجلد، چون چاپ های متفاوتی دارند. این شانزده بخش توسط آیت الله ری شهری تدوین شده اند. این بخشها به گونه ای اند که اگر فردی نتواند تمامی کتاب را هم بخواند و همان بخش را مطالعه کند، می تواند درباره آن موضوع اطلاعات جامع و کاملی به دست آورد. این یکی از ویژگی های ممتاز این کتاب است که بخش بندی آن به صورت درختی و به گونه ای بسیار منطقی و آسان یاب تدوین شده. در بخش نخست؛ درباره تبار امیرالمومنین (علیه السلام)، خانواده و خاندان ایشان آمده است.

در بخش دوم؛ حوادث نزدیک به وفات پیامبر (ص) آمده. در بخش سوم؛ تلاش هایی که پیامبر (ص) به ویژه در اواخر زندگی خودشان برای اثبات ولایت حضرت علی (علیه السلام) و جانشینی ایشان پس از خودشان داشتند، در قالب ده ها بخش گزارش شده است. تمامی احادیثی که پیامبر (ص) حضرت علی (علیه السلام) را وصی و وارث خودشان می دانند، با دقت، موشکافی و بررسی شده اند. بخش چهارم به زندگی امیرالمومنین (علیه السلام) پس از پیامبر (ص) اختصاص دارد. از آن دوره بیست و پنج ساله گوشه نشینی و عزلت حضرت، هیچ مدرکی حاکی از این نیست که امیرالمومنین (علیه السلام) از همه فعالیتهای اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی روزگار خود کنارگیری کرده و نسبت به سرنوشت مسلمانان بی تفاوت باشد. در این دانشنامه گزارش های مستند تاریخی ارائه شده که ایشان در هر موردی که ضرورت داشت، در امور مسلمانان وارد می شدند. در فتنه زمان عثمان کاملا فعالیتهای حضرت مشخص شده است.

در بخش پنجم؛ سیاست ورزی امیرالمومنین (علیه السلام) پس از پیامبر، در دوران خلافت ایشان گزارش شده، سیاست ورزی ایشان اعم از اقتصادی، فرهنگی و ارتباطات خارجی در تمامی عرصه ها کاوش شده است.

اهدای «سیاست نامه امیرالمومنین (علیه السلام)» به برخی از سیاستمداران مطرح جهان
البته این بخش در کتابی جداگانه هم با عنوان «سیاست نامه امیرالمومنین (علیه السلام)» منتشر و به برخی از شخصیت های سیاسی جهانی و سازمان ملل هم اهدا شده است. در بخش ششم پیکارهای امیرالمومنین (علیه السلام) به ترتیب وقوع تاریخی آمده، یعنی پیکار جمل با ناکثین، نبرد صفین با قاسطین یعنی امویه و معاویه، پیکار نهروان در کنار رود نهروان با خوارج که تندروی های دینی و سیاسی داشتند. در بخش هفتم ایام محنت و تنهایی امیرالمومنین (علیه السلام) آمده است. حضرت علی (علیه السلام) در دوره خلافتشان کمتر از آن بیست و پنج سال تنها نبودند. محمدبن ابی بکر، مالک اشتر و بسیاری از یاران بزرگ حضرت را در جنگ های جمل و صفین به شهادت رساندند، حضرت دوره تنهایی بسیار سختی را سپری کردند که گاه می شد از نافرمانی کوفیان و تنبلی برخی از لشکریان خودشان به خدا شکایت می کردند.

دوران معاویه قابل همانندسازی با اتفاقات امروز عراق است
دورانی بود که معاویه با چند صد سرباز به شمال عراق حمله و غارت می کرد و شهرهای بی دفاع را تحت تسلط خود درمی آورد و سربازان را برمی گرداند. امام سربازان و فرماندهانی را می فرستاد که گاه پیروز می شدند و گاه شکست می خوردند که از این جهت هم قابل همانندسازی با جریانات امروز در شمال عراق است.

امیرالمومنین (علیه السلام) در همان زمان می فرمودند که شما باید بسیار تند و پرشتاب برای جنگ آماده شوید و به تعقیب غارتگران بروید، اما گوش شنوایی نبود. در بخش هشتم؛ شهادت ایشان گزارش شده، زمینه هایی که موجب شد خوارج توانستند امیرالمومنین (علیه السلام) را به شهادت برسانند. از بخش نهم به بعد درباره آنچه شخصیت های دیگر درباره این حضرت سخن گفته اند، بحث را پی می گیریم که نظرات بزرگان شیعه و اهل سنت، مورخان، مفسران و دانشمندان درباره امام (علیه السلام) است که نشان دهنده بزرگی و ویژگی شخصیتی ایشان است. بخش دهم هم مربوط به ویژگی های امام است چه ویژگی هایی که پیامبر (ص) درباره ایشان گفته و چه ویژگی هایی که خودشان در مناظره با معاویه و افرادی بیان شده که به ایشان تهمت می زدند، همچنین ویژگی هایی که اصحاب ایشان بیان کرده اند.

شخصیت علمی امیرالمومنین(علیه السلام)
در بخش یازدهم؛ شخصیت علمی امام بازگو شده؛ دانش های قرآن شناسی، حدیث شناسی و حتی دانش تاریخی حضرت بیان شده. گزاره ها و روایاتی موجودند که نشان دهنده تسلط حضرت به علم فیزیک و هندسه است. در بخش دوازدهم؛ قضاوت های امام بررسی شده. ایشان در روزگار پیامبر (ص) و دوران خلافتشان قاضی بوده اند و تمامی اصحاب به قضاوت و فصل الخطاب بودن ایشان باور داشتند و در تاریخ و علم حدیث قضاوت های ایشان که فراست های الهی و قدرت تشخیصی ایشان در باره آنچه امروزه ما به عنوان فقه القضاء در قوه قضاییه و در دادگاه ها از آن استفاده می کنیم، نقل شده است، یعنی قضاوت های ایشان چنان صحیح بوده که الان مبنای قضاوتهای قاضیان شرعی و دینی است.

در بخش سیزدهم؛ به ابعاد معنوی وجودی حضرت پرداخته شده است. این بخش در پی این بوده که ویژگی هایی از امام را برنماید که هر فرد با مطالعه آن دریابد امام چگونه آیت و نشانه کبرای الهی است. شناسایی صفات جلالیه و جمالیه خداوند در رفتار امام قابل مشاهده است. در میان نشانه هایی که خداوند برای خودش گذاشته، حضرت علی (علیه السلام) بزرگ ترین نشانه هاست. بخش چهاردهم و پانزدهم به محبت و دشمنی حضرت پرداخته است.

معنای محبت امیرالمومنین (علیه السلام)
در باب چهاردهم دانشنامه، معنای محبت امیرالمومنین (علیه السلام) و دلیل اثباتی و ذاتی امام و اینکه چرا ما باید محبت داشته باشیم، چه فایده ای دارد و چه آثار و پیامدهایی دارد و چگونگی شناسایی محبت های دروغین از حقیقی آمده است. در بخش پانزدهم، دشمنی با امام (علیه السلام) آمده. در بخش شانزدهم که از بخش های بسیار جالب این دانشنامه است، به کارگزاران امام اختصاص دارد. در این مجلد صد تن از کارگزاران امام معرفی شده اند. نصب و مسوولیتشان و اینکه آیا در راه مانده اند یا خیر، از امام کناره گرفتند یا خوش عاقبت شدند، همچنین نحوه برخورد امام با کارگزاران. مطالعه این بخش برای مدیران بسیار قابل تامل و عبرت آموز است.