مقدمه ای بر فلسفه اسلامی معاصر

معرفی کتاب

کتاب «مقدّمه ای بر فلسفه اسلامی معاصر» دربردارنده مقدّمه، دوازده فصل و خاتمه ای است. غرض مؤلف در این کتاب، معرفی فلسفه اسلامی معاصر و شناساندن برجسته ترین چهره های فیلسوفان است. وی نخست نگاهی اجمالی به زندگی و آثار ایشان می اندازد، آنگاه به مهم ترین ویژگی های تفکر فلسفی هر فیلسوف و اهمیت و نقش او اشاره می کند. سپس به طرح و تحلیل برخی از نظریات آن فیلسوف مبادرت می کند و سرانجام در مواردی وارد نقد و ارزیابی می شود.

مؤلف در مقدّمه کتاب به نکاتی پیرامون اصل فلسفه، پیدایش فلسفه اسلامی و گسترش آن تا به امروز و وضعیت کنونی فلسفه در جهان اسلام اشاره می کند. هدف اصلی مؤلف در این نوشتار، صرف گزارش از دیدگاه فیلسوفان نیست، بلکه هدفش ارائه تصویری از فلسفه اسلامی معاصر و ایجاد زمینه برای رشد اندیشه فلسفی است.

از دیدگاه مؤلف پرداختن به فلسفه اسلامی معاصر آثار و فواید چندی دارد، از جمله اینکه این بحث نشان می دهد که تفکر فلسفی در جهان اسلام استمرار دارد و نه تنها دوران فلسفه اسلامی به پایان نرسیده است، بلکه این سنت با شور و نشاط بیشتری، در پی گشودن افق های جدیدی در اندیشه فلسفی به پیش می رود.

به علاوه طرح چنین بحثی افق دید فلسفه آموزان و فلسفه پژوهان را گسترده می سازد و آنان را از محصور ماندن در چارچوب های محدود و غفلت از تنوع اندیشه فلسفی باز می دارد. با این پژوهش، حجاب معاصرت کنار می رود و از مهجور ماندن اندیشه ها در میان انبوه بی شمار آثار و اندیشه های عصر جدید، پیشگیری می شود. و در نهایت، آخرین یافته های فیلسوفان مسلمان و مسائل فلسفی جاری در اختیار اندیشمندان نسل نو قرار می گیرد تا با پیگیری آن مباحث توسط این نسل، کاروان اندیشه با سرعت بیشتری به حرکتش ادامه دهد.

فیلسوفانی که در این کتاب معرفی شده اند عبارتاند از: امام خمینی قدس سره، علّامه سید محمدحسین طباطبائی، استاد شهید مرتضی مطهّری، استاد مهدی حائری یزدی، شهید سید محمّدباقر صدر، آیت اللّه محمدتقی جعفری، استاد سید جلال الدین آشتیانی، آیت اللّه حسن حسن زاده آملی، آیت اللّه عبداللّه جوادی آملی، آیت اللّه محمدتقی مصباح و سیداحمد فردید و دکتر سیدحسین نصر.

در خاتمه این کتاب، مؤلف به وضع عمومی فلسفه در ایران معاصر و برخی تحولات نو، که در فلسفه پژوهی معاصر اسلامی روی داده است، می پردازند و مباحثی را ذیل عناوین زیر می آورند: کثرت فیلسوفان و تنوع سلایق و علایق فلسفی؛ معرفی فلسفه اسلامی به دیگر ملل؛ توجه به تاریخ فلسفه؛ مطالعه فلسفه غرب؛ فلسفه تطبیقی یا مقایسه ای؛ توجه به دیگر شاخه های فلسفه؛ تحول در آموزش فلسفه؛ عمومی شدن فلسفه؛ فارسی نگاری؛ فلسفه در خدمت دین؛ گرایش عرفانی فیلسوفان؛ غلبه بر مخالفان فلسفه؛ محوریت حوزه فلسفی قم؛ تداوم سیطره فلسفه صدرایی؛ آینده فلسفه و فلسفه آینده.

ویژگی ها و نوآوری های کتاب:
1. نگارش یک دوره فشرده تاریخ فلسفه اسلامی معاصر و معرفی استادان برجسته آن، کاری که تاکنون صورت نگرفته بود. فواید و نتایج این کار علمی در پیشبرد فلسفه اسلامی در مقدّمه کتاب بیان شده است. 2. نثر روان و قابل فهم با حفظ استحکام و دقت. 3. انتخاب مناسب شخصیت ها و مواضع آنها، بخصوص توجه به ارائه افکار استادان زنده فلسفه. 4. انتخاب مناسب مباحثی که تمرکز فیلسوف بر آن بیشتر بوده است. 5. طرح موضوعات متنوع و غیرتکراری و آموزنده برای دانش پژوه فلسفه و نشان دادن غنای فلسفه اسلامی معاصر. 6. آشنا نمودن دانش پژوهان فلسفه با فضای فلسفی معاصر و مباحث نو در فلسفه. 7. ارائه پیشنهادهای راهگشا برای آموزش و گسترش تفکر عقلانی. 8. معرفی جامعی از ویژگی های فلسفه اسلامی معاصر در خاتمه کتاب. 9. بررسی تحلیلی و انتقادی بعضی از آراء جدید در فلسفه اسلامی، از جمله نقد آرائی در بحث معقولات، نظریه وجود ذهنی، وحدت وجود، اسلامی سازی علوم، نسبت علم و فلسفه، نظریه سنت گرایانه نصر، و نظام فلسفی فردید. 10. نشان دادن ایران به عنوان محور تفکر فلسفی در جهان اسلام و حوزه علمیه به عنوان قطب فلسفه اسلامی.

این کتاب همه اندیشه های فلیسوفان اسلامی معاصر را عرضه نمی کند، اما با ارائه نمونه هایی و تحلیل آنها فضای کلی تفکر فلسفی در فلسفه اسلامی را نشان می دهد و برای نخستین بار سنت زنده و جاری فلسفی در ایران را که قطب فلسفی عالم اسلام است عرضه می کند که این خود شرط لازم برای نوآوری و نظریه پردازی در عرصه های مختلف فلسفی است.