زیارت ناحیه مقدسه: اشکواره امام زمان علیه السلام بر جد مظلومش امام حسین علیه السلام

معرفی کتاب

زیارت ناحیه مقدسه یکی از زیارت های امام حسین (ع) است که از جانب حضرت حجت (عج) صادر شده است.

محدث قمی در نفس الهموم آورده است که این زیارت با درود بر پیامبران و اهل بیت پیامبر اکرم (ص) و امام حسین (ع) و یاران باوفایش در کربلا آغاز می شود. آنگاه به شرح اوصاف و کردار حضرت، پیش از جنگ، زمینه های جنگ، شرح شهادت و سختی های ایشان و عزادار شدن همه هستی می پردازد. در پایان، با توسل به اهل بیت و دعا پایان می پذیرد.

زیارت ناحیه مقدسه سوگنامه تأثرانگیز و مرثیه سوزناک امام مهدی(عج) برای جد بزرگوارشان حضرت سیدالشهدا (ع) در روز عاشورا است که عاشقان و شیفتگان اهل بیت(ع) در روز عاشورا و غیر آن زمزمه اش می کنند.

زیارت مورد بحث را، به خاطر ویژگی های مخصوص به خود، باید از گنجینه های معنوی و میراث فرهنگی تاریخی شیعه دانست و پاس داشت.

در حقیقت این زیارت آموزه هایی از عشق، معرفت، عرفان، سوز، حماسه و توسل است. در عین حال که مرثیه است، مسئولیت آفرین و حرکت ساز هم هست که زیارت ناحیه مقدسه، خونگریه و سوگنامه حضرت مهدی (عج) برای سیدالشهدا (ع) است. به مواردی از مطالب این زیارت مهم می پردازیم:

ذکر فضایل و مناقب سیدالشهدا(ع)
در بخشی از سلام ها در زیارت ناحیه مقدسه به نمونه ای از فضایل و کرامات امام حسین (ع) اشاره شده است؛ مانند: «السلام علی ابن خاتم الانبیاء: سلام بر فرزند خاتم پیامبران»، «السلام علی من بکته ملائکه السماء: سلام بر کسی که فرشتگان آسمان بر او گریستند»، «السلام علی من اطاع الله فی سره و علانیته: سلام بر کسی که در آشکار و نهان اطاعت خدا کرد»، «السلام علی من جعل الله الشفاء فی تربته: سلام بر کسی که خداوند شفا را در تربت او قرار داده است»، «السلام علی من الاجابه تحت قُبـته: سلام بر کسی که دعا زیر گنبدش اجابت می شود»، «السلام علی مَنِ الائمه من ذریته: سلام بر کسی که امامان از فرزندان او هستند».

دلدادگی به امام حسین(ع)
خدمت در محضر سالار شهیدان و توفیق یاری حضرت و شمشیر زدن در رکاب او، از بزرگترین توفیقات الهی بود که نصیب برخی از خواص آن عصر شد. امام زمان(عج) نیز عاشق جد بزرگوار خود و مشتاق خدمت به اوست و به ما نیز می آموزاند که باید این چنین بود که در این زیارت می فرماید: اگر روزگار مرا به تأخیر انداخت و مقدرات از یاری و نصرت تو در روز عاشورا بازداشت، صبح و شام بر تو ندبه می کنم و به جای قطرات اشک بر تو خون می گریم.

طرح نهضت و زمینه های قیام
هر واقعه و انقلابی که در جهان به وقوع می پیوندد، نتیجه علل و عواملی است که در به وجود آمدن آن، نقش به سزایی دارد. پیدایش پدیده عاشورا نیز مرهون علل و عواملی است که رهبر این قیام، آنها را بازگو فرموده است. علتهایی مانند: فساد دستگاه خلافت، ظهور بدعت ها، انحطاط اخلاقی و خطر بازگشت به جاهلیت، بی عدالتی و گسترش ظلم و منکرات و... از جمله عوامل قیام سالار شهیدان است.

امام زمان(عج) در این خصوص خطاب به جد بزرگوارش می گویند: تا آنگاه که ظلم و بیداد دست از آستین بیرون آورد و با سلاح به میدان آمد و گمراهان در ضلالت خود غرق شدند؛ در حالی که تو در حرم جدت ساکن، و از ستمگران دوری گزیده بودی، در خانه و محراب به سر برده، از امیال و شهوات برکنار و با قلب و زبان به مقدار توان زشتی را زشت می شمردی.

زیارت ناحیه مقدسه
مراحل قیام امام حسین(ع) در زیارت ناحیه مقدسه
علامه مجلسی در بحارالانوار ذکر کرده است که امام زمان (عج) مراحل قیام امام حسین (ع) را در این قسمت از زیارت به سه مرحله مهم تقسیم کرده اند که هر کدام از این سه مرحله توضیحاتی را می طلبد. آن سه مرحله به این شرح است.

مرحله اول: مرحله تعدی و گسترش ظلم است که امام زمان (عج) آن را در دو جمله متفاوت بیان فرمودند: ظلم و ستم، دست تعدی را دراز کرد و از چهره خود پرده برداشت و علنی شد و دیگر اینکه گمراهی، طرفداران خود را فرا خواند.

مرحله دوم: عکس العمل امام حسین (ع) در مقابل یزید.

مرحله سوم: خروج امام حسین (ع) از مدینه همراه با خانواده.

در اینجا به فلسفه فرمایش امام زمان (عج) در زیارت ناحیه مقدسه پی می بریم که فرمود: وَ اَسْفَرَ الظُّلْمُ قِنَاعَهُ؛ ظلم و ستم پرده از چهره خود برداشت.

مفهوم کلام این است که هر کس مخالف اسلام، قوانین و معتقدات مسلمانان بود و نمی توانست آن را اظهار کند و یا مخالف اهل بیت (ع) بود و می ترسید که آن مخالفت را علنی کند، با رفتار و اعمال یزید تمام این افراد جسور شده، به راحتی در برابر امام حسین (ع)، اسلام، مکتب و قرآن قد علم کرده و به مخالفت پرداختند و تمام کینه هایی را که نسبت به اسلام و اهل بیت (ع) در دل داشتند، نمایان کردند.

در هر صورت مکتب اسلام و ارزش های مکتبی در زمان خلافت یزید بسیار کمرنگ شد و تا سر حد فراموشی پیش رفت. تا قبل از زمان یزید مردم برای حل مشکل روحی، معنوی و یا مشکلات مادی خود به مسجد یا خانه امام (ع) می آمدند و حتی برای رفع خستگی خود و کسب نشاط و شادمانی به طرف مسجد می رفتند و با خواندن نماز مسائل خود را حل و فصل می کردند؛ اما در زمان یزید مردم مسجد را کنار زده و به مجالس و محافل رقاصی و عیاشی می رفتند تا روحیه بگیرند.

تا قبل از یزید، گناه، معصیت، شرابخوری و اعمال منافی با عفت مخفیانه صورت می گرفت و افراد اعمال خلاف شرع خود را از دیگران مخفی می کردند؛ اما در زمان خلافت یزید تمام اعمال قبیح علنی شد و دوباره مانند دوره جاهلیت، نمود پیدا کرد که امام حسین (ع) در مسیر خود از مدینه تا کربلا بارها به این نکته اشاره فرمودند.

امام حسین(ع) آنقدر دغدغه دین پیامبر (ص) را دارد که تنها دلیل خروج خود علیه یزید را اصلاح امت پیامبر و احیای سنتهای فراموش شده ای مانند امر به معروف و نهی از منکر برشمرده و احیای دین اصلی و حقیقی به جای دین تحریف شده را وظیفه خود می دانند.

عاشورا
مرثیه و مصیبت بعد از عاشورا
ظلم و ستم یزیدیان با کشتن فرزند پیامبر خدا(ص) پایان نپذیرفت و کینه های خود را ادامه دادند. امام (عج) دراین مورد در زیارت ناحیه مقدسه می فرماید: «و رُفع علی القناه رأسُکَ و سُبی اهلُکَ کالعبید، وصُفدوا فی الحدید، فوق اَقتابِ المطیاتِ، تلفحُ وجوهُهُم حر الهاجرات، یساقون فی البراری والفلوات، ایدیهم مغلوله الی الاعناقِ، یطافُ بهم فی الاسواق: سرت بر فراز نیزه قرار داشت و خانواده ات همچون بندگان اسیر و در غل و زنجیر قرار گرفتند. چهره شان از گرما می سوخت و در بیابان ها و دشت های پهناور پیش بُرده می شدند، دستهایشان به گردن آویخته و در بازارها آنان را می گرداندند».