انقلاب اسلامی ایران چالشی بر نظریه های انقلاب

معرفی کتاب

مهم ترین عامل در شکل گیری و تکوین انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 ، اسلام سیاسی معاصر و رهبری امام خمینی بود . آنچه گفته شد فرضیه ی اصلی این پژوهش می باشد . تبیین و توضیح رویدادها و ناآرامی هایی که در سال های 1356-1357 / 1978-1979 در ایران رخ داد و به سرنگونی رژیم پادشاهی و استقرار جمهوری اسلامی منجر شد ، یکی از مسائل مهم و مورد توجه نظریه پردازان و پژوهشگران علوم سیاسی در 27 سال گذشته بوده است .

انقلاب اسلامی ایران در شمار انقلاب های بزرگ جای می گیرد ؛ چرا که هم در اساس حکومت و هم در ایدئولوژی غالب کشور دگرگونی عمده ای ایجاد کرد . در تحلیل انقلاب اسلامی رویکردهای مختلفی وجود دارد که بیانگر تأکید هر کدام از این رویکردها بر یک یا تعدادی از عوامل یا بر همه ی عوامل فرهنگی ، جامعه شناختی ، اقتصادی ، روان شناختی و سیاسی در وقوع انقلاب اسلامی می باشد . اصولا نمی توان یک انقلاب بزرگ را با فرضیه های غیرعلمی تحلیل کرد لذا برای درک درست و بهتر پدیده ی انقلاب ، نیازمند تأملات نظری در قالب تئوری ها می باشیم .

رخداد انقلاب اسلامی فضایی برای آزمون نظریه های انقلاب و تأمل درباره ی پدیده ی انقلاب بود که برخی دیگر گردید . حال که بیش از یک ربع قرن از پیروزی انقلاب می گذرد ، هنوز ابعاد ناشناخته ی بسیاری وجود دارد و روش شناسی متداول غرب نتوانسته همه ی زوایای آن را تحلیل کند . هر یک از اندیشمندان و صاحب نظران به عامل یا عوامل متفاوت و متنوعی در تبیین پیروزی انقلاب اسلامی تأکید دارند ، که این امر نشان از پیچیدگی و منحصر به فرد بودن انقلاب اسلامی دارد ؛ اما هیچ کدام از این رهیافت ها تحلیل جامع و مانعی درباره ی انقلاب اسلامی به دست نمی دهند . هدف پژوهش حاضر ، بازخوانی تحلیل های موجود و ارائه ی تبیین جدید از انقلاب اسلامی است .

این رویکرد علاوه بر صحت برخی از تحلیل های قبلی ، عامل اصلی در پیروزی انقلاب اسلامی را اسلام سیاسی با رهبری امام خمینی می داند . این رهیافت ، هم مدعی است و هم متواضع ، از این جهت مدعی است که ادعا دارد در تبیین انقلاب اسلامی از یک رویکرد جدید و بدیع استفاده می کند و می تواند چالشی در برابر نظریه های موجود درباره ی انقلاب اسلامی ایجاد کند و متواضع از این جهت ، که پژوهش هیچ ادعایی ندارد ، در اثبات ادعای خود ، تمام جوانب را در نظر بگیرد و یک تحلیل جامع و مانع از انقلاب اسلامی ارائه دهد .

برای بررسی و اثبات فرضیه ، پژوهش حاضر در پنج فصل سازماندهی شده است :

فصل اول به بررسی و تعریف واژه ی انقلاب ، مفاهیم و ویژگی های آن پرداخته است .
فصل دوم تئوری های موجود درباره ی پدیده ی انقلاب را از دید نظریه پردازانی که در این زمینه دست به تحلیل و تبیین عوامل وقوع انقلاب زده اند ، ارائه کرده است . فصل سوم اختصاص به تئوری های موجود در رابطه با انقلاب اسلامی ایران دارد .
فصل چهارم مروری است بر نظریه های رهبری که ما را به سوی نظریه ی رهبری واحد در انقلاب اسلامی رهنمون می سازد .
نهایتا در فصل پنجم نقد و تعدیلاتی در مورد رهیافت های مطرح شده در پژوهش انجام گرفته و نقش رهبری و اسلام سیاسی معاصر در شکل گیری و تکوین انقلاب اسلامی تبیین گردیده است .