loader-img
loader-img-2
بعدی
بعدی بازگشت
بعدی بازگشت

شیخ مفید و تاریخ نگاری

ناشر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

نویسنده قاسم خانجانی

ویراستار سعیدرضا علی عسگری

سال نشر : 1392

تعداد صفحات : 302

خرید پیامکی این محصول
جهت خرید پیامکی این محصول، کد محصول، نام و نام خانوادگی، آدرس و کد پستی خود را به شماره زیر ارسال نمایید: کد محصول : 25081 10003022
7,800 7,400 تومان
افزودن به سبد سفارش

معرفی کتاب

این اثر را پیش از نشر، سید علی میر شریفی ارزیابی کرده است. میر شریفی تصحیح کتاب ارزشمند الجمل او النصرة فی حرب البصرة شیخ مفید را در کارنامه دارد و این کتاب در دوره یازدهم کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان کتاب سال برگزیده شده است. انتخاب چنین ارزیابی نشان دهنده دقت پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در عرضه هر چه بهتر این اثر است.

تبیین نگاه تاریخی شیخ مفید و حساسیت و دقت او در نگارش مباحث تاریخی، رویکرد اصلی کتاب شیخ مفید و تاریخ نگاری است و علاوه بر تمرکز بر مسائلی چون منصوص و معصوم بودن امامان (ع) تلاش شده که تمام موضوعات تاریخی مطرح شده در آثار شیخ مفید هر چند کوتاه ومختصر مورد بازشناسی قرار گیرد. از این رو بخش ششم و پایانی کتاب در حجمی بیش از صد صفحه، به موضوعات تاریخی در آثار گوناگون شیخ مفید اختصاص داده شده و در پایان نیز جدول سالشمار وقایع تاریخی بر اساس کتاب مسار الشیعه ارائه شده است.

در بخش اول کتاب پس از معرفی شیخ مفید و حیات علمی وی، به معرفی آثار تاریخی شیخ مانند الارشاد، الجمل و مسار الشیعه پرداخته شده و به آثار تاریخی مفقود شده شیخ مانند مولد النبی (ص) و موالید الاوصیاء نیز توجه شده است. البته برخی آثاری را که مؤلف به عنوان آثار تاریخی معرفی کرده نمی توان تاریخی دانست بلکه چنان که خود مؤلف تذکر داده، محتوای آن مرتبط با تاریخ و یا بخشی از محتوای آن تاریخی است. به تصریح مؤلف شیخ مفید یک مورخ نیست بلکه متکلم و فقیهی است که هر گاه به ضرورتی به تاریخ پرداخته، بسیار خوب وارد این میدان شده و به تبیین زوایای مختلف موضوع همت گماشته است.

در بخش دوم با عنوان شیخ مفید و تاریخ نگاری اسلامی به هدف شیخ مفید در تاریخ نگاری و روش وی پرداخته است که به طور خلاصه می توان گفت تاریخ نگاری شیخ مفید در خدمت کلام و نگاه وی به حوادث تاریخی، کلامی است. در همین بخش به معرفی منابع شیخ مفید در تاریخ نگاری نیز پرداخته شده و بعد استفاده محدثان و مورخان شیعه و سنی از آثار شیخ نشان داده شده است. در این قسمت، اگر چه نشان دادن تاثیرپذیری امین الاسلام طبرسی در تالیف اعلام الوری از الارشاد شیخ مفید و استفاده های فراوان سیدبن طاووس و اربلی از آثار شیخ مفید، سودمند است، اما استفاده فراوان علمای متاخری چون فیض کاشانی، سید هاشم بحرانی و علامه مجلسی از آثار شیخ مفید امری طبیعی و چندان در خور ذکر نیست.

اندیشه های حاکم بر نظریات شیخ مفید در تاریخ عنوان بخش سوم است که از ۹ فصل ذیل تشکیل شده است: «نقد و بررسی روایات و احادیث، امانتداری در نقل، رعایت اعتدال و انصاف، قضاوت و داوری عقلانی، تاثیر اصول عقاید، تقیه، رعایت اختصار، اطمینان به مطالب و آثار خود و تفاوت های تاریخ نگاری شیخ مفید و دیگران.

بخش چهارم درباره برخی دیدگاه های شیخ مفید درباره تاریخ صدر اسلام و سیره نبوی است. برای نمونه شیخ مفید با نزول کلی قرآن در شب قدر مخالف است و منظور از نزول قرآن در این شب از ماه رمضان را آغاز نزول قرآن می داند نه این که تمام قرآن در شب قدر نازل شده باشد و این اعتقاد خود را با ظاهر قرآن، روایات متواتر و اجماع علما سازگار می داند. دیگر دیدگاه وی که چون دیدگاه قبلی مخالف مشهور است، این است که پیامبر (ص) بعد از بعثت قادر به خواندن و نوشتن بوده و در این باره رساله ای با عنوان مسئلة فی معرفة النبی (ص) بالکتابة نوشته است. نمونه دیگر این که شیخ ماجرای افک را مربوط به ماریه می داند و نه عایشه.

بخش پنجم به برخی دیدگاه های شیخ مفید در تاریخ امامان (ع) اختصاص یافته است. برای نمونه نشان داده شده که شیخ به ذکر کرامات و دلایل ائمه اطهار (ع) توجه ویژه ای داشته است. یکی از موضوعات قابل توجه نیز این است که شبخ مفید بر خلاف بسیاری از علمای امامیه شهادت همه امامان (ع) با قتل یا مسمومیت را قبول ندارد و تنها شهادت امیر المؤمنین علی، امام حسن، امام حسین و امام موسی بن جعفر (ع) را می پذیرد و با نقد روایت مورد استناد صدوق و دیگران در این باره، بر آن است که راهی برای رسیدن به یقین درباره شهادت دیگر امامان (ع) وجود ندارد. برای نمونه درباره امام جواد (ع) می نویسد که گفته شده است که ایشان را مسموم کرده اند اما این برای من ثابت نشده تا به آن گواهی دهم. امین الاسلام طبرسی نیز در بحث شهادت امامان (ع) بیشتر متمایل به نظر شیخ مفید است. البته ذکر دیدگاه های شیخ مفید در اینجا به منزله پذیرش همه آن ها نیست و هر یک از این دیدگاه ها باید در جای خود نقد شوند.

بخش ششم نیز چنان که پیش از این آمد به موضوعات تاریخی در آثار مختلف شیخ مفید اختصاص یافته و از شش فصل تشکیل شده است: سیره رسول خدا (ص)، حضرت فاطمه زهرا (س)، امامت و جانشینی رسول خدا (ص)، تاریخ خلفا، زندگانی و سیره امامان (ع)، موضوعات تاریخی دیگر. در این میان قسمت تاریخ خلفا به جهت نگاه کلامی شیخ مفید در مواجهه با تاریخ، بسیار قابل توجه است. قسمت آخر هم حاوی مطالب جالبی درباره اقوام و مذاهب مختلف و اخبار پیامبران (ع) است. در همین بخش نظر شیخ مفید درباره کتاب منسوب به سلیم بن قیس هلالی آورده شده که شیخ این کتاب را غیر موثق و تحریف شده و بیشتر مطالب آن را غیر قابل استناد دانسته است.

در انتهای کتاب علاوه بر فهرست منابع و مآخذ، برای تسهیل استفاده مخاطبان و به ویژه محققان از کتاب، نمایه آیات و روایات، اعلام، اماکن و موضوعات درج شده است.
کاربر گرامی توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظر شما در رابطه با همین مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که در این رابطه سوالی دارید و یا نیازمند مشاوره هستید از طریق تماس تلفنی و یا بخش مشاوره اقدام نمایید.
نام و نام خانوادگی
پست الکترونیک
نظر
کد امنیتی
شما هم می توانید گزیده انتخابی خود از کتاب را ثبت کنید.
نام و نام خانوادگی
عنوان
برگزیده
کد امنیتی
محصولات مرتبط
اخبار مرتبط
بازدیدهای اخیر شما