علم النفس فلسفی

معرفی کتاب

کتاب علم النفس فلسفی، نوشته غلامرضا فیاضی و محمدتقی یوسفی است و در انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) به چاپ رسیده است. علم النفس فلسفی اصطلاحی است که شاید با این ترکیب کمتر شنیده شده باشد، اما مباحث آن از دیرباز مطرح بوده، به گونه ای که بخش چشم گیری از آثار فلاسفه از یونان باستان نظیر افلاطون و ارسطو و دانشمندان دیگر را به خود اختصاص داده است.

کتاب علم النفس فلسفی استاد فیاضی از آخرین آثاری به شمار می آید که این موضوع را از دریچه فلسفی کاویده است. این اثر متنی آموزشی در مقطع کارشناسی ارشد است. علم النفس فلسفی بر اساس اصول عقلی به بحث هایی درباره نفس می پردازد، از جمله این که آیا نفس بسیط است یا مرکب؟ نحوه تجرد آن چگونه است؟ در قلمروی نفس، جبر حاکم است یا اختیار؟ رابطه نفس به عنوان یک جوهر مجرد با بدن به عنوان یک جوهر مادی چگونه است.

از آنجایی که مؤلف تقدم روح انسان بر بدن را از روایات ثابت می داند، به نقد ادله عقلی اثبات تقدم روح بر بدن پرداخته است، زیرا به اعتقاد وی این مطلب از مقولاتی محسوب می شود که عقل توان رسیدن به آن را ندارد. اثبات این مطلب که روح قبل از جسم انسان آفریده شده است تنها بر اساس آموزه های دینی قابل اثبات است و وحی هم به خاطر همین می آید که هر کجا عقل توان درک نداشت، مطلب را بیان کند.

تناسخ به دو معنا است؛ یکی به معنای شکل گرفتن روح انسان بر اساس اعمال و افکار و اقوال اوست که تناسخ ملکوتی نام دارد. چهره ملکوتی هر فردی بر اساس اعمال او شکل می گیرد و فردی که به دنبال معنویات است، چهره ای ملکوتی دارد و کسی که به دنبال گناه و عصیان است روح حیوانی دارد که این تناسخ روحی را آخوند و بسیاری از دانمشندان بیان کرده اند و تلقی به قول شده است و بحثی در آن نیست.

نوع دوم تناسخ، تناسخ ملکی به معنای تعلق روح به بدنی غیر از بدن اصلی است که به دو گونه قابل تصور است؛ یا این که روح به بدنی با همان اجزای اولیه تعلق بگیرد و یا اینکه به بدنی دیگر تعلق بگیرد همانگونه که هندوها قائل هستند.

کتاب علم النفس فلسفی برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد رشته فلسفه و طلاب حوزه های علمیه به عنوان متن آموزشی درس علم النفس و یکی از منابع همین درس در مقطع دکتری تدوین شده است. امید است برای دیگر علاقه مندان نیز سودمند افتد. عناوین فصول کتاب علم النفس فلسفی بدین قرارند: مفاهیم و اصطلاحات، انواع نفس، تجرد نفس، حرکت نفس، حدوث نفس، تناسخ، جاودانگی نفس، سعادت نفس.