مرجع ضمیر در قرآن کریم و نقش آن در تفسیر

معرفی کتاب

با توجه به این که یکی از مسائل مهم تفسیر قرآن، تشخیص مرجع ضمایر آن است، در تعیین مرجع بسیاری از ضمایر قرآن بین مفسران اختلاف هست، از این رو، این تحقیق درصدد آن است که آیاتی را که در قرآن بین مفسران در تعیین مرجع آنها اختلاف است، مشخص کند و سپس به بررسی آنها بپردازد و راهکارهایی را پیش راه آیندگان بگذارد.

این کتاب شامل پنج فصل است؛ فصل اول شامل کلیات و مفاهیم است و در فصل دوم بحث کوتاهی درباره ضمیر انجام شده و در فصل سوم و چهارم مرجع نیز ضمیر در نحو و در قرآن بررسی شده است.

در فصل پنجم این کتاب نیز به آیاتی از قرآن کریم اشاره می شود که در تفاسیر مختلف، در تعیین مرجع برخی ضمایر موجود در آنها، نظرات مختلفی آورده شده است. به عبارت دیگر مفسران در تعیین مرجع آنها دچار چالش شده اند. البته این بدین معنا نیست که مفسران و علما به این مسئله توجه نداشته و یا به قواعد نحوی آشنا نبوده اند، بلکه در این کتاب ضمن جمع آوری نتایج تلاش های این مفسران و در منظر عام قرار دادن این ها و تئوری کردن مباحث علمی مربوط به مرجع ضمیر، تلاشی در حد وسع توان نگارنده مرجع ضمیر در قرآن کریم و نقش آن در تفسیر انجام گرفته است.

در فصل پایانی کتاب نیز به بررسی این موارد اختلافی پرداخته شده و در هر مورد، ابتدا نظرات مفسران و دلایل آنها ذکر شده است، آن گاه یکی از وجوه مطرح شده در تفاسیر را با توجه به دلایل نحوی، بلاغی، معنا، سیاق آیات و دلایل دیگر به عنوان قول برگزیده انتخاب کرده است. قابل ذکر است که نگارنده مدعی نیست که قول برگزیده در این موارد اختلاف درست ترین قول و آخرین سخن در این مورد است، بلکه فتح بابی برای پژوهش های بیشتر است و سپس به تحلیل و بررسی سایر اقوال و دلایل عدم بازگشت ضمیر به آنها پرداخته شده است.

در این کتاب نویسندگان معتقدند تمام سعی شان بر آن بوده است که تمام موارد اختلافی را استخراج کنند، اما ادعا بر آن نیست که همه موارد را به طور کامل استقصاء کرده اند و ممکن است موارد دیگری نیز وجود داشته باشد که از دید نگارنده مخفی مانده باشد.