الگوی مصرف از نگاه قرآن و حدیث

معرفی کتاب

یکی از پایه های اصلی توسعه اقتصادی، «اصلاح الگوی مصرف» است. افزایش درآمد سرانه ملی، بدون این اقدام اساسی، نمیتواند نقش مؤثری در توسعه پایدار، ایفا نماید؛ زیرا اگر الگوی مصرف اصلاح نگردد، مصرف بیرویه، موجب تباهیِ منابع قابل سرمایه گذاری میشود و زمینه رشد اقتصادی و رفاه جامعه در بلندمدت از بین می رود. همچنین امکان مشارکت در هزینه های عمومی و بهبود توزیع درآمد فراهم نمی شود؛ از این رو، موضوع اصلاح الگوی مصرف در نظام اسلامی، از اهمیت ویژهای برخوردار است.

نامگذاری سال جاری (۱۳۸۸) توسط رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، حضرت آیت اللّه خامنه ای، به نام «سال اصلاح الگوی مصرف»، قطعا، اهمیت بررسی این موضوع را دوچندان نموده است.

همان طور که در سخنان ایشان اشاره شده، اصلاح الگوی مصرف، فقط یک مسئله اقتصادی نیست؛ بلکه ابعاد فرهنگی و اجتماعی نیز دارد. اصلاح الگوی مصرف، میتواند به خودسازی انسان و مهار تمایلات غریزی او مانند: خودخواهی، حرص، طمع و تجملگرایی کمک کند و با ریاضت اختیاری، موجب شکوفایی معنوی انسان گردد. از این رو، همه پیروان قرآن و علاقهمندان به پیشرفت و بالندگی اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ملّت ایران، باید همه توان خود را به کار گیرند تا حرکت مبارکی که با نامگذاری سال جاری آغاز شده، هر چه بیشتر تقویت شود.

بی تردید، نخستین گام در جهت تقویت این حرکت و پاسخگوییِ مثبت به این دعوت سرنوشتساز، آشنایی دقیق با الگوی مصرف از نگاه قرآن و احادیث اسلامی است.

گفتنی است که در قرآن و احادیث اسلامی، چیزی تحت عنوان «الگوی مصرف» به طور مستقل، مطرح نشده است؛ امّا با ملاحظه و جمعبندی آیات و روایاتی که در باره انفاق، نفقه، قصد، اقتصاد، قناعت، تقدیر در معیشت، اسراف، تبذیر، اتراف و همانند آنها آمده، میتوان دیدگاه اسلام را در باره الگوی مصرف، استنباط کرد.

کتاب الگوی مصرف از نگاه قرآن و حدیث، برای نخستین بار و با نظمی نوین، آیات و روایاتی را که با تأمّل در آنها، رهنمودهای اسلامی در باره الگوی مصرفْ قابل ارائهاند، بررسی کرده است.

تأمّل در این آیات و احادیث، نشان میدهد که رهنمودهای اسلام در باره الگوی مصرف، در واقع، همان راهکارهای عقل و منطق برای

توسعه پایدار اقتصادی و ساماندهی زندگی سالم، همراه با رفاه و آسایش جامعه انسانی است.

بدین منظور، بررسی مسائل زیر از نگاه قرآن و حدیث، ضروری است:

۱. مبانی اصلاح الگوی مصرف.

۲. الگوی تخصیص درآمد.

۳. بایدهای الگوی مصرف از امکانات شخصی.

۴. نبایدهای الگوی مصرف از امکانات شخصی و ملّی.

۵. راهکارهای اصلاح الگوی مصرف از امکانات ملّی.

۶. سیره عملی پیشوایان دینی در مصرف.

متن رهنمودهای قرآن و احادیث اسلامی درباره این مسایل در کتاب یاد شده ارائه گردیده است ، اما با عنایت به اینکه جمه بندی این رهنمود در مقدمه این کتاب آمده ، انتشار مستقل آن برای کسانی که فرصت مراجعه به آیات و روایات مربوط به این موضوع را ندارند قطعا مفید است ، و از این رو این مقدمه با عنوان « در آمدی بر الگوی مصرف از نگاه قرآن و حدیث » تقدیم علاقمندان می گردد. بدیهی است برای کسانی که مایل به آشنایی کامل با رهنمودهای اسلامی در این زمینه باشند ، مراجعه به متن کتاب «الگوی مصرف» ضروری است.

توفیق همگان را در خدمت به آرمانهای بلند اسلام و زمینه سازی برای حکومت جهانیِ این آیین آسمانی، به رهبری حضرت امام مهدی (عج)، از خداوند منّان، مسئلت دارم.

محمّد محمّدی ریشهری

دوازدهم شهریور ۱۳۸۸