جغرافیای ری

معرفی کتاب

بشر به مقتضای نهاد و سرشت خویش، طالب علم و آگاهی است و شناخت از اوضاع طبیعی و اقتصادی و انسانی محیط زندگی خود و تاریخ گذشته آن، از پرجاذبه ترین آگاهی های انسان است که به وسیله آن، اهمیت موقعیت و جایگاه زندگی خویش را بهتر می شناسد و به هویت منطقه ای و تاریخی خود واقف می گردد.
نوشتار حاضر در راستای شناخت جغرافیا و جغرافیای تاریخی و تاریخ ری سامان یافته است. این ناحیه به لحاظ موقعیت جغرافیایی و پیشینه تاریخی از اهمیت خاصی برخوردار است. به طوری که ری، امّ البلاد (مادر شهرهای ایران) و شیخ البلاد (کهن ترین شهرها) لقب یافته است. این مهم در متون کهن و گذشته از ری به خوبی نمایان است. بزرگ ترین شهر ماد؛ بهترین زمینهای آفریده شده؛ عروس بلاد؛ گذرگاه و چهارراه دنیا؛ شهر بزرگ؛ شهری مشهور؛ ری با شکوه؛ از با شکوه ترین نواحی؛ شهری بزرگ و آبادان؛ یکی از مفاخر اسلام؛ از امّهات بلاد و شهرهای سرشناس؛ از جمله اوصاف ری هستند.
این توصیفات بیش تر بیان گر ارزش های طبیعی این ناحیه است و با بررسی ابعاد تمدّنی و سیاسی ری، جایگاه رفیع این شهر بیش تر نمایان می شود. نقش ری در سیر مذاهب و تمدّن ها و دانش و فرهنگ ادوار مختلف، در این نوشتار به اختصار عرضه شده است و تفصیل آن در تاریخ تمدن و تاریخ سیاسی ایران باستان و ایران دوره اسلامی قابل بررسی و ارائه است.
مهم ترین ویژگی این شهر در دوران اسلامی آن است که شهر ری به عنوان مدفن حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام از شخصیت های عالیقدر اسلامی، یکی از شهرهای مذهبی جهان تشیع به حساب می آید و این بارگاه مقدس، پیوسته مطاف شیعیان و علاقه مندان خاندان عصمت و طهارت بوده و در اصل تداوم کیان و رونق ری مرهون این مدفن شریف است.

امّا ناحیه ری به عنوان منطقه ای مهم از دوران مادها تا زمان حاضر، اهمیت سیاسی خود را با نوساناتی حفظ کرده است. در طی این دوران، پایتخت، پایتخت فصلی، مرکز ناحیه ای وسیع، مرکز استان بوده است. اگر چه بعد از حمله مغول، شهر ری مرکزیت سیاسی و رونق پیشین خود را از دست داد، اما ناحیه ری همچنان عظمت خود را حفظ نموده است. چرا که میراث شکوه و بزرگی شهر ری به شهر همجوارش تهران منتقل شد. شهری که روزگاری یکی از قصبات حومه شهر ری به حساب می آمد و از دوران صفویه تا زمان حاضر، استمرار ارتقا و اعتلای سیاسی آن تا حد کمال تداوم یافته است. نوشتار حاضر هرچند مشتمل بر جغرافیای ری و خلاصه ای از تاریخ آن است، امّا بخش بزرگی از محتوای آن پژوهشی است جامع در نمایاندن جایگاه سیاسی ری و سیر تقسیمات کشوری آن. و این برجسته ترین ویژگی این کتاب است. با این حال، به یقین، این مکتوب خالی از کاستی و نقصان نیست که امید است با ارشادات اهل نظر، در رفع آن توفیق حاصل شود.
در پایان، شکر و سپاس فراوان خود را به درگاه اقدس ربوبی تقدیم می دارم که توفیق تدوین این اثر را به این ناقابل عطا فرمود. و از دست اندرکاران و مسؤولان محترم کنگره حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام تشکر می کنم؛ به ویژه از تلاش های بی شائبه برادر دانشور جناب آقای علی اکبر زمانی نژاد که با شکیبایی و اخلاق درخور تحسین در مراحل مختلف اعم از ویرایش و غلط گیری و آماده سازی نشر و طبع این اثر اهتمام خاصی مبذول نمودند، تشکر می نمایم.