زن در تفسیر نمونه: برگرفته از تفسیر نمونه

معرفی کتاب

اسلام در محیطی طلوع کرد که بدترین قضاوت ها درباره زن وجود داشت و پاره ای از قبایل عرب به سبب تفکرات نادرست، از داشتن دختر متنفر بودند و نگه داشتن او را در خانواده، مایه ننگ می دانستند و گاه دختران را زنده به گور می کردند. قرآن در چنین محیطی تلاش کرد بشر را با حقیقت خلقت زن، بلکه با خلقت بشر آشنا سازد و نگاه واقع گرایانه را ـ که ریشه در سرشت و طبیعت او دارد ـ عرضه کند.

کتاب زن در تفسیر نمونه از «مقدمه و بخش های سرگذشت غمبار زنان، تلاش قرآن برای احیای جایگاه زن، احکام مربوط به زنان، زنان نمونه، زنان ناشایست، داستان هایی از زنان و زنان پیامبراکرم صلی الله علیه و آله» جمع آوری شده است.

بخش اول به فصل های «زن در جاهلیت و زن در دیگر اقوام» پرداخته و سرگذشت غم بار زنان در جاهلیت و دیگر اقوام بررسی شده، چرا که تا وضعیت گذشته زنان مورد توجه قرار نگیرد، نمی توان خدمت بزرگ قرآن را به این صنف به درستی درک کرد.

در این بخش چرایی زنده به گورشدن دختران توسط عرب جاهلی مورد بررسی قرار گرفته و نویسنده آورده است: «مورخان می گویند: شروع این عمل زشت در جاهلیت از آنجا بود که جنگی میان دو گروه در آن زمان اتفاق افتاد. گروه فاتح، دختران و زنان گروه مغلوب را اسیر کردند. پس از مدتی که صلح برقرار شد، خواستند اسیران جنگی را به قبیله خود بازگردانند ولی برخی از دختران اسیر با مردانی از گروه فاتح ازدواج کرده بودند. آنها ترجیح دادند که در میان دشمن بمانند و هرگز به قبیله خود بازنگردند. این امر بر پدران آن دختران سخت گران آمد و مایه شماتت و سرزنش آنان گردید، تا آنجا که برخی سوگند یاد کردند که هرگاه در آینده دختری نصیبشان شود او را با دست خود نابود کنند تا به دست دشمن نیفتند.»

در بخش دوم تلاش اسلام برای احیای جایگاه زن مورد توجه قرار گرفته که در سه فصل «زن در برابر مرد (که گفتارهای جایگاه انسانی زن در قرآن، جایگاه معنوی و هدایت پذیری زن در قرآن، جایگاه حقوقی زن در قرآن، جایگاه اجتماعی زن در قرآن در این فصل قرار دارد)، زن در لباس همسر، زن در قامت مادر» تنظیم شده است.

در فصل زن در لباس همسر آمده است: «لباس از یکسو انسان را از سرما و گرما و خطر برخورد اشیا به بدن حفظ می کند، و از سوی دیگر عیوب او را می پوشاند، و از سوی سوم زینتی است برای تن آدمی. این تشبیه که در آیه هنّ لباس لکم و انتم لباس لهنّ آمده اشاره به همه این نکات است. دو همسر، یکدیگر را از انحرافات حفظ می کنند، عیوب هم را می پوشانند، باعث راحت و آرامش یکدیگرند، و هر یک زینت دیگری محسوب می شود. این تعبیر نهایت رابطه معنوی مرد و زن و نزدیکی آنها به یکدیگر و نیز مساوات آنها را در این زمینه کاملا روشن می سازد. زیرا همان تعبیر که درباره مردان آمده، بدون هیچ تغییر درباره زنان نیز آمده است.»

عناوین بخش سوم عبارت است از: «حرمت مقاربت با زنان در عادت ماهیانه، حکم ایلاء، حکم عده زنان مطلّقه، طلاق زنان، احکام طلاق، عده وفات، بخشی دیگر از احکام طلاق، شرایط شهادت بر فحشای زن، حکم ازدواج با همسران پدر، زنان محارم، حکم زن و مرد زناکار، حکم اتهام به زنان پاکدامن، احکامی درباره پوشش زنان، ورود به استراحتگاه والدین، حکم حجاب زنان سالخورده، احکامی دیگر درباره پوشش زنان، احکام ظهار، حکم ازدواج زن مسلمان با کافر، احکامی درباره طلاق، پاره ای دیگر از احکام طلاق و بخشی دیگر از احکام طلاق».

در بخش چهارم موضوعات «هاجر زنی فداکار، مریم زنی نمونه، جمعی از زنان مهاجر، مریم صدیقه، بشارت به ساره، سکونت هاجر در سرزمین سوزان، مریم زنی الهی و نمونه، مادر و خواهر موسی علیه السلام، مریم آیتی برای جهانیان، مادر موسی و همسر فرعون، امداد الهی به مادر موسی، دختران شعیب، فاطمه زهرا سلام الله علیها و آیه تطهیر، آسیه و مریم دو زن نمونه، ایثاری تحسین برانگیز، فاطمه سلام الله علیها مصداق خیر کثیر» مورد مطالعه قرار گرفته است.

در قسمت فاطمه سلام الله علیها مصداق خیر کثیر ضمن بیان آیات سوره کوثر آمده است: «کوثر یک معنی جامع و وسیع دارد، و آن خیر کثیر و فراوان است. و مصادیق آن زیاد می باشد، ولی بسیاری از بزرگان علمای شیعه، یکی از روشن ترین مصداق های آن را وجود مبارک فاطمه زهرا سلام الله علیها دانسته اند، چرا که شأن نزول آیه می گوید: آنها پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله را متهم می کردند که بلاعقب است، قرآن ضمن نفی سخن آنها می گوید: ما به تو کوثر دادیم.»

نگارنده در بخش پنجم به «زن لوط زنی ناشایست، توطئه زلیخا، رسوایی زلیخا، زنان فاسد دربار، اعتراف زنان خطاکار، هلاکت همسر لوط، همسر نوح میان غرق شدگان، همسر لوط، همسران نوح و لوط زنانی ناشایست، ام جمیل همسر ابولهب، زنان وسوسه گر عزم شکن» و در بخش ششم «ماجرای ام عقیل بانوی صابر، ملکه سبا و سلیمان، ادامه داستان ملکه سبا» پرداخته است.

موضوعاتی که در بخش هفتم مورد بررسی قرارگرفته عبارت است از: «ماجرای إفک و رفع اتهام از همسر پیامبر، ادامه ماجرای إفک، مسئولیت سنگین همسران پیامبر، همسران پیامبر و لزوم مراقبت از گفتار و رفتار خویش، ماجرای ازدواج زینب، زنانی که ازدواج پیامبر با آنان حلال است، احکامی در چگونگی ارتباط پیامبر با همسرانش، حکمی دیگر در ارتباط پیامبر با زنان، احکامی ویژه درباره همسران پیامبر، احکامی دیگر خطاب به همسران پیامبر و هشدار به برخی از همسران پیامبر» است.

در این کتاب در رابطه با معنای إفک آمده است: «واژه إفک بنا به گفته راغب به هر چیزی گفته می شود که از حالت اصلی و طبیعیش دگرگون شود. به کار رفتن این واژه نشان می دهد که توطئه گران در داستان إفک ارتباط نزدیک و محکمی با هم داشته و شبکه منسجم و نیرومندی را برای توطئه تشکیل می دادند. به هر حال قرآن به دنبال این جمله به مؤمنانی که از بروز چنین اتهامی نسبت به شخص پاکدامنی سخت ناراحت شده بودند دلداری می دهد که گمان نکنید این ماجرا برای شما شر و بد است بلکه برای شما خیر خواهد بود.»