معرفت شناسی دینی (دوره سه جلدی)

معرفی کتاب

جلد اول مجموعه «معرفت شناسی در دین» با عنوان «معرفت لازم و کافی در دین» در 2 بخش با 8 فصل تدوین شده است. نویسنده در بخش اول «نگاه برون دینی به معرفت لازم و کافی در دین» را در 4 فصل ذیل بررسی کرده است: 1. کلیات، 2. امکان دست یابی به معرفت یقینی، 3. معرفت لازم در دین؛ 4. معیار صدق.
بخش دوم کتاب با عنوان «نگاه برون دینی به معرفت لازم و کافی» در 4 فصل تدوین شده است که این فصول عبارتند از: مفهوم شناسی علم و معرفت، اعتبار معرفت های ظنی در گزاره های دینی، اعتبار معرفت های تقلیدی در حوزه عقاید، پیامد های تبیین درون دینی معرفت و لازم و کافی در دین.

در جلد دوم از این مجموعه، به مسئله عقلانیت یا امکان و منابع یا راه های معرفت دینی پرداخته می شود و از منظری معرفت شناختی آنها را بررسی و اعتبارشان را در دستیابی به حقیقت یا معرفت صادق و مطابق با واقع ارزیابی می شود.
در بخش نخست، از فصل اول تا پایان فصل ششم، به کاوش درباره امکان دستیابی به معرفت عقلی در قلمرو دین پرداخته می شود و مهم ترین اموری را که ممکن است مانع دستیابی به چنین معرفتی شود، بررسی و ارزیابی می گردد. سپس در بخش دوم، به پژوهش درباره منابع معرفت دینی پرداخته می شود؛ در هفتمین فصل نگاهی گذرا به منابع یا راه های معرفت دینی و معرفت غیر دینی انداخته شده، از باب مقدمه درباره تمایز و وحدت آنها بحث شده است و در ادامه به منابع اختصاصی معرفت دینی، به ویژه وحی و الهام پرداخته می شود. آنگاه در فصلی جداگانه، گستره یا محدوده اعتبار عقل را در دین و معرفت های دینی بررسی می شود.

نویسنده در جلد سوم این مجموعه به پژوهش درباره منابع یا راه های اختصاصی معرفت دینی هم چون وحی، الهام و تجربه دینی و نسبت آن (تجربه دینی) با شهود یا تجربه عرفانی و نیز فطرت می پردازد و با نگاهی معرفت شناختی به آن ها، پژوهش و اعتبارشان را در دستیابی به حقیقت در پنج فصل ارزیابی می کند.
نویسنده در فصل اول چیستی، تمایز و ویژگی های وحی و الهام را از نگاه واژه شناسی، قرآن، روایات، عرف مسلمانان و دانش کلام بررسی کرده و دیگر منابع همگن با الهام را برمی شمارد. وی در فصل دوم، چیستی، تمایز و ویژگی های وحی و الهام و جایگاه ولایت و منابع معرفتی آن را در دانش عرفان، یکی دیگر از علوم اسلامی، پی می گیرد. مؤلف در فصل سوم، نگرش لیبرالیسم دینی، به ویژه نگاه معمار آن (شلایرماخر) را درباره حقیقت وحی تبیین می کند و می کوشد با توجه به گفته های وی، مهم ترین شاخص های این دیدگاه را شرح دهد. در فصل چهارم، پس از بررسی حقیقت تجربه دینی به معنای تجربه عرفانی، طبقه بندی مکاشفات و تجربه های عرفانی از نگاه عارفان مسلمان، ابتنای تجربه های دینی یا عرفانی بر تربیت و آموزه های دینی و ساختارهای ذهنی تجربه کننده، به این مبحث پرداخته شده است که آیا تجربه دینی به معنای تجربه عرفانی می تواند برای مشاهده کننده و نیز دیگران، منبع معرفت دینی شمرده شود و برای دستیابی به دین و معرفت های دینی، در کنار وحی و الهام و دیگر منابع به منزله منبعی مستقل و معتبر قابل استناد باشد. در فصل آخر پس از نگاهی گذرا به معنا و کاربردهای واژه فطرت، مباحث معرفت شناختی قابل ارائه درباره آن را به اختصار طرح و بررسی می نماید.