گفت و گو با علی دهقان

معرفی کتاب

واحد تاریخ شفاهی موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران از ابتدای فعالیت خود همواره کوشیده خاطرات رجال و شخصیت های علمی، فرهنگی، سیاسی و نظامی را که از دوران قاجاریه و پهلوی اطلاعاتی دارند ، از طریق مصاحبه و گفتگو ، ثبت ، جمع آوری و منتشر نماید .
مجموعه پیش رو گفت و گویی است با علی دهقان که در بیش از 40 فصل ( موضوع محور/ شخصیت محور) ، تنظیم و فهرست شده و ما در غالب این خاطرات بخشی از چراها و چگونگی های نهادهای فرهنگی ،سیاسی، علمی و جریان ساز تاریخ معاصر را به نظاره می نشینیم . در واقع منظور از گفت و گو مبادله ی تفنن آمیز افکار و اندوخته ها نیست.، بلکه مواردی چون تلاش برای رسیدن به واقعیت، درک و فهم اندیشه ی دیگران ، پاسخ به برخی ابهامات تاریخی و در صورت لزوم نقد و ارائه آنها به جامعه ، مد نظر است. مصاحبه ها گاه موضوع محور است و گاه شخصیت محور و از این رو رویکردی تلفیقی دارد و می توان آن را ترکیبی از تاریخ شفاهی و خاطرات دانست.

آشنایی کوتاه با علی دهقان:
شادروان علی دهقان در شمار فرهنگیان قدیمی و دانش آموخته دارالمعلمین عالی بود که نزدیک به 60 سال از عمر خود را در مدارس و امور فرهنگی سپری کرده بود. خدمات فرهنگی او با تدریس در مدرسه نظام اصفهان و اداره مدرسه ( از 1313 تا 1318) آغاز شد و به ترتیب با ریاست دانشسرای مقدماتی پسران تبریز (از مهر 1318 تا 1323)، ریاست فرهنگ آذربایجان غربی ( از 1323 تا 1324)، بازرس وزارتی در وزارت فرهنگ (1324)، معاونت اداره تعلیمات عالیه و دانشسراها ( از 1324 تا 1326)، عضویت در کمیسیون "رتبه" دبیران (1327) ، ریاست دبیرستان قریب تهران، ریاست آموزش متوسطه ودانشسراها، ریاست اداره فرهنگ آذربایجان شرقی ( از مهر 1329 تا 1338)، مدیر کلی فرهنگ آذربایجان ( از 1333 تا 1338) ، ریاست دانشکده زبان های خارجی و ادبیات فارسی و معاونت و قائم مقامی مدرسه عالی دختران ( دانشگاه الزهرا فعلی) در سال های پیش از انقلاب ادامه یافت.
نامبرده در 1326 برای مطالعه در مورد مؤسسات فرهنگی فرانسه و انگلستان از سوی وزارت فرهنگ به اروپا رفت و پس از یک سال اقامت در اروپا و بازدید از مراکز فرهنگی سه کتاب نوشت: 1- تعلیم و تربیت در فرانسه 2- تربیت معلم در ایران، فرانسه و انگلستان 3- مدارس حرفه ای در فرانسه که کتاب سوم هنوز چاپ و منتشر نشده است.
کتاب " سرزمین زرتشت" (اوضاع سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و تاریخی رضاییه) اثر تاریخی و ارزنده اوست که در 1348 از سوی انتشارات ابن سینا چاپ و منتشر گردیده است.افزون بر خدمات فرهنگی، استانداری گیلان (1338-1339) و سپس استانداری آذربایجان شرقی (1339 تا تیر 1343) دهقان را از نزدیک با اوضاع این دو استان آشنا کرد.در باب تهیه و تنظیم گفت و گوی حاضر:
گفت و گوی پیش رو در تیرماه 1377 در 2 جلسه و جمعاً به مدت 5 ساعت، در منزل نامبرده انجام گرفته و مصاحبه شونده در آن ضمن تشریح اوضاع فرهنگی و بین مشکلات موجود در راه توسعهتوسعه و گسترش مدارس ومراکز آموزشی به شرح خاطراتی از جنگ جهانی اول و دوم، اشغال بخش هایی از خاک ایران توسط سربازان بیگانه، اوضاع آذربایجان و اعلام خودمختاری آن از سوی پیشه روی پرداخته و سپس نحوه عملکرد استانداران آذربایجان، وزیران فرهنگ، نخست وزیران و برخیدیگر از رجال عصر پهلوی را به نقد کشیده است. مطالعه این گفت و گو که قبلاً در شماره فصلنامه تاریخ معاصر ایران، سال3، پاییز 1378، به چاپ رسیده، علاوه بر این که اطلاعات دست اول و بازگو نشده ای را بیان می کند، خوانندگان را با شخصیت، منش و سیره عملی یکی از رجال پیشین آشنا می نماید. خدایش بیامرزد که از تمام تمتعات زندگی به اندک اکتفا کرده و پای همت در دامن قناعت کشیده بود. او در شانزدهم دی ماه یک هزار و سیصد و هشتاد و یک خورشیدی چهره در نقاب خاک کشید و در بهشت زهرای تهران برای همیشه آرمید.