گفت و گو با علی اکبر کوثری

معرفی کتاب

واحد تاریخ شفاهی موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران از ابتدای فعالیت خود همواره کوشیده خاطرات رجال و شخصیت های علمی، فرهنگی، سیاسی و نظامی را که از دوران قاجاریه و پهلوی اطلاعاتی دارند ، از طریق مصاحبه و گفتگو، ثبت، جمع آوری و منتشر نماید.
مجموعه پیش رو گفت و گویی است با علی اکبر کوثری که در 58 فصل (موضوع محور/ شخصیت محور)، تنظیم و فهرست شده و ما در غالب این خاطرات بخشی از چراها و چگونگی های نهادهای فرهنگی، سیاسی، علمی و جریان ساز تاریخ معاصر را به نظاره می نشینیم . در واقع منظور از گفت و گو مبادله ی تفنن آمیز افکار و اندوخته ها نمی باشد.، بلکه مواردی چون تلاش برای رسیدن به واقعیت، درک و فهم اندیشه ی دیگران ، پاسخ به برخی ابهامات تاریخی و در صورت لزوم نقد و ارائه آنها به جامعه ، مد نظر است. مصاحبه ها گاه موضوع محور است و گاه شخصیت محور و از این رو رویکردی تلفیقی دارد و می توان آن را ترکیبی از تاریخ شفاهی و خاطرات دانست.

آشنایی کوتاه با علی اکبر کوثری:
شادروان علی اکبر کوثری یکی دیگر از فرهنگیان پیشین و دانش آموخته دانشسرای عالی بود که تمام مدت خدمات اداری خود را در وزارت فرهنگ گذراند .خدمت او از معاونت کتابخانه دانشسرای عالی در 1317 آغاز شد، در سال 1319 از سوی اداره کل انتشارات و تبلیغات به مشهد اعزام گردید و از 1324 ریاست فرهنگ مازندارن و مدتی بعد با حفظ سمت ریاست فرهنگ گرگان و ریاست فرهنگ شهسوار ( تنکابن فعلی) را تا 1327 به عهده گرفت. ریاست فرهنگ گیلان ( از 1328 تا 1331)، ریاست فرهنگ خوزستان ( از مهر 1332 تا 1335) ، مأموریت به امریکا در سال 1333 به مدت 100 روز ، خدمت در اداره فرهنگ خراسان ( از 1335 تا 1337) ، مدیریت کل فرهنگ استان تهران (در سال 1337) ، مأموریت سه ماهه به سوئیس به منظور ادارة نمایشگاه آثار هنری تمدن ایران (اواسط 1340)، رایزن فرهنگی ایران و سرپرستی مدارس ایرانی در عراق ( از فروردین 1342 به مدت 6 سال) ، عضویت در شورای عالی اداری وزارت آموزش و پرورش ، سرپرستی مدارس ایرانی در ترکیه ( از 1347 به مدت 3 سال) و سرپرستی مدارس ایرانی در امارات متحده عربی از (1351 تا 1356) مشاغل دیگری وی در وزارت فرهنگ بود.
کوثری در مدت اقامت شش سالة خود در عراق در خصوص تعداد مدارس ایرانی و شمار دانش آموزان این مدارس در عراق، کتابی با عنوان " تاریخچه فرهنگ ایران در کشور عراق از 1285 تا 1345 خورشیدی" در سال 1346 تألیف کرد و نشان داد که اولاً این مدارس با همت ایرانیان احداث گردیده و جنبة دولتی ندار و ثانیاً بسیاری از سیاستمداران عراقی همچون محمد باقر بلاط که مدتی وزیر دربار خاندان فیصل در عراق بود یا نوری سعیدف نخست وزیر و توفیق وهبی از دانش آموختگان این مدارس بودند.

موضوعات و مباحث پرداخته شده در کتاب:
علی اکبر کوثری ضمن بیان خاطرات خود از سوابق مدارس قدیم و بررسی اوضاع اجتماعی - سیاسی ایران در اواخر دورة قاجاریه و اوایل دورة رضا شاه - کودتای 1299- ، به جمهوری خواهی مشروطیت و تغییر سلطنت ، کالج البرز و نحوة ادارة آن در زمان دکتر جردن و دکتر مجتهدی ، تاسیس دانشگاه تهران ، دانشسرای عالی ، جشن هزاره ی فردوسی ، فعالیت سیاسی دانشجویان در دورة رضاشاه و نیز تحولات وزارت فرهنگ در ادوار مختلف اشاره کرده و سپس به نقد سیاست های فرهنگی گذشته و عملکرد شماری از رجال مؤثر در عرصة تحولات فرهنگی عصر پهلوی پرداخته است.

در باب تهیه و تنظیم گفت و گوی پیش رو:
گفت و گوی پیش رو از خرداد تا پایان تیر 1377 در 8 جلسه و جمعاً به مدت 15 ساعت در منزل نامبرده انجام گرفته این گفت وگو قبلاً در شماره های 13 و 14 فصل نامه تاریخ معاصر ایران، سال 4 بهار و تابستان 1379 به چاپ رسیده است. کوثری در سال های پایان عمر از ناراحتی ریه رنج می برد و خانه نشین شده بود. منزل او در این اواخر محفل دوستان قدیمی اش بود و با آن که رمقی در توان نداشت با گشاده رویی از همه پذیرایی می کرد. مصاحبت با او در مدت چند سالی که توفیق برخورداری از محضرش را یافته بودم همواره برایم مغتنم بود.او سرانجام در پی یک دوره طولانی بیماری در یازدهم بهمن 1380 در 89 سالگی جان به جان آفرین تسلیم کرد و در قطعه ش80 ردیف 120 بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد.

تعدادی از مهمترین عناوین و سر فصل های گفت وگوهای پیش رو:
دیدار با میرزا گوچک خان/اوضاع تهران در آستانه کودتا 1299/کالج البرز و تاسیس دانشگاه تهران/ فعالیتهای انجمن نمایش و موسیقی در دانشسرای عالی/ استادان دانشسرای عالی/ ملاقات با محمد علی فروغی/ نفوذ توده ایها در فرهنگ/ وزارت فرهنگ گیلان / پایبندی دکتر مصدق به قانون/ ریاست فرهنگ خراسان و سپس تهران/ سرپرستی مدارس ایرانی در عراق / سرپرستی مدارس ایرانی در ترکیه و قطر / وزیران فرهنگ گذشته در یک نگاه و ... ( دهها عنوان دیگر)