loader-img
loader-img-2
بعدی
بعدی بازگشت
بعدی بازگشت

پژوهشی پیرامون جابربن یزید جعفی (حدود 128-50 ه.ق)

ناشر دانشگاه امام صادق (ع)

نویسنده سعید طاووسی مسرور

سال نشر : 1389

تعداد صفحات : 202

خرید پیامکی این محصول
جهت خرید پیامکی این محصول، کد محصول، نام و نام خانوادگی، آدرس و کد پستی خود را به شماره زیر ارسال نمایید: کد محصول : 32888 10003022
101,000 90,900 تومان
افزودن به سبد سفارش

معرفی کتاب

کتاب حاضر، متنی نسبتاً جامع درباره زندگانی، عقاید و آثار شاگرد مبرز مکتب اهل بیت (علیهم السلام)، جابر بن یزید جُعفی؛ محدث، فقیه، مفسر، مورخ و متکلم بزرگ شیعه در اوایل قرن دوم هجری می باشد. وی از اصحاب نامدار امام باقر و امام صادق (علیهما السلام) می باشد. او در زمان خود، سهم فراوانی در توسعه علوم و معارف مکتب اهل بیت (علیهم السلام) در بین عامه مسلمانان و به خصوص شیعیان امامی داشت؛ اما بعدها، بروز برخی شبهات پیرامون وی، خصوصاً متهم شدن او به غلو، موجب تردید عالمان شیعه در باب وی و روایاتش گردید. از این رو، کتاب فوق در پی آن است تا ضمن شناخت دقیق شخصیت او و بررسی سهم وی در توسعه علوم و معارف شیعی، متهم شدن او به غلو و نقش غالیان در این زمینه را مورد بررسی قرار دهد.

کتاب حاضر به دنبال پاسخ گویی به سئوالات زیر می باشد: آیا محیط کوفه و گرایش های شیعی خاندان جعفی در شکل گیری شخصیت مذهبی و علمی جابر تأثیر گذاشته است؟ برداشت جابر از شیعه و آموزه های شیعی چگونه است؟ جابر بن یزید چه تأثیراتی بر فضای علمی عصر خویش نهاد؟ موضع فرق و مذاهب گوناگون اسلامی نسبت به جابر و آثار او چه بوده است؟ آثار منسوب به جابر کدام است و از چه طرقی در متون متبلور شده است؟

کتاب فوق به غیر از بخش کلیات و نتیجه گیری، از چهار فصل تشکیل شده است: فصل اول با عنوان «تأثیر اوضاع سیاسی، اجتماعی، علمی و فرهنگی کوفه و انتساب به خاندان جعفی در شکل گیری شخصیت جابر بن یزید» نام دارد که در این فصل به بررسی تأثیر اوضاع کوه و خاندان جعفی در شکل گیری شخصیت جابر بن یزید پرداخته شده است. فصل دوم تحت عنوان «شناخت احوال و عقاید جابر جعفی»، به بررسی اطلاعات موجود در مورد سیر زندگی جابر جعفی پرداخته شده است. سپس به بررسی آراء و عقاید وی و در نهایت به بررسی و نقد شبهه غالی بودن جابر بن یزید پرداخته شده است. فصل سوم با عنوان «جابر در نگاه فریقین و غالیان»، به بررسی شخصیت جابر جعفی از دیدگاه شیعیان، اهل تسنن و غالیان پرداخته شده است. فصل چهارم با عنوان «حیات علمی جابر جعفی» نام دارد که در این فصل ضمن آشنایی با شخصیت وی، با مشایخ، شاگردان و مروجان آراء و نظرات علمی وی نیز پرداخته شده است. شایان ذکر است که وی در شاخه های حدیث، تاریخ، فقه، تفسیر و کلام فعالیت داشته و سهم فراوانی در توسعه این علوم در بین عامه مسلمانان و به خصوص شیعیان امامی داشته است.

روش تحقیق در کتاب حاضر، تحلیل تاریخی می باشد و روش گردآوری اطلاعات آن، روش کتابخانه ای است.

خاندان جعفی
خاندان جعفی از خاندان های مشهور یمنی ساکن در کوفه و یکی از تیره های قبیله مذحج، از بطون کهلانیه و شاخه ای از قحطانیان است که به سبب بزرگی و اهمیتش، گاه آن را قبیله خوانده اند. نام این تیره برگرفته از نام جعفی بن سعد العشیره بن مالک بن مذحج است که در واقع، پدر این تیره محسوب می شود و نسل وی، از طریق دو پسرش، مران و حریم، ادامه یافته است. درباره اصل واژه جعفی و جمعیت منسوب به آن، اقوال گوناگونی ذکر شده است اما بنابر مشهور، جعفی هم نام پدر تیره جعفی است و هم نام خاندان منسوب به او.

مشهورترین فرد این خاندان در میان اصحاب صادقین (علیهما السلام)، جابربن یزید جعفی است. جابر در دوره ای می زیست که پیش از وی، افرادی از خاندانش رو به تشیع آورده بودند و روز به روز، به تعداد چنین افرادی افزوده می شد. هرچند نمی توان جابر را اولین شخصیت شیعی این خاندان دانست، اما بدون تردید، او برجسته ترین و مهم ترین شخصیت علمی شیعه از این خاندان است.

سیر زندگی جابر جعفی
ابومحمد جابربن یزید جعفی کوفی (م 128 هجری قمری)، از اصحاب نام دار امام باقر و امام صادق(علیهم السلام) است. طوسی به نقلی نادرست از ابن قتیبه، او را در اثر خلط با جابربن زید، ازدی دانسته است. در منابع، کنیه او به اختلاف، ابوعبدالله و ابو یزید نیز آمده است؛ اما چون در حدیثی از او با کنیه ابومحمد یاد شده، این کنیه پذیرفتنی تر می نماید و دیگر کنیه ها مستندی ندارند. او در کوفه درکذشته است. تاریخ وفات وی نیز به اختلاف ذکر شده است؛ سال 127 یا 128 یا 132 در این میان، سال 128 بیشتر مورد تاکید منابع است.

از پدر و مادر و تاریخ ولادت جابر جعفی، اطلاع دقیقی در دست نیست. در روایتی منقول از وی، به جوان بودنش در نخستین دیدار با امام باقر (ع)، در زمان امامت ایشان (94-114 هجری قمری) تصریح شده است. اما این گزارش، با روایت و نقل حدیث وی از صحابه ای چون جابربن عبدالله انصاری (79 هجری قمری) و اکابر تابعان سازگار نیست. از این رو، احتمالا ولادت او در حدود سال 50 بوده است.

جابر اهل کوفه بود و به احتمال فراوان، در سراسر عمر ـ به جز مدت 18 سال (بین سال های 94 تا 114 هجری قمری) که برای کسب علم از امام باقر (ع) در مدینه اقامت کرد ـ در کوفه می زیست. شایان توجه است که وی در کوفه، علاوه بر تشکیل محافل علمی و جذب شاگردان شیعه و سنی، با عموم مردم از شیعه و غیر شیعه در ارتباط بود؛ امامت نماز جماعت را بر عهده داشت و افراد غیر شیعه نیز بدو اقتدا می کردند. علاوه بر این، گاهی برای مردم خطبه می خواند و حدیث نقل می کرد. مردم عادی نیز از دانش او بهر برده و خصوصا در تفسیر آیات قرآن، به وی مراجعه می کردند.

آراء و عقاید جابر
روایات جابر به روشنی نشان می دهد که وی، شیعه امامی بوده و نه تنها علاقه فراوانی به اهل بیت (علیهم السلام) داشته، بلکه از خلفای پیش از امام علی (ع) و بنی امیه نیز تبری می جسته است. بعضی از معاصرانش نیز به شیعه بودن وی تصریح کرده اند. برخی از بزرگان اهل تسنن نیز او را از بزرگترین علما و روسای شیعه برشمرده اند. گفتنی است او از راویان حدیث ثقلین و حدیث جابربن عبدالله انصاری در مورد ائمه اثنی عشر(علیهم السلام) است.
جابربن یزید اعتقاد راسخی به امامت امام باقر (ع) داشت. وی از آن حضرت با عنوان «سیدنا الامام» یاد کرده و امام (ع) را دریایی دانسته که هرگز نمی توان به قعر آن دست یافت. او هنگام نقل حدیث از ایشان، چنین می گفته است: «شنیدم از وصی اوصیا و وارث علم انبیا محمدبن علی بن الحسین (ع)».

بنابر روایتی، عمروبن شمر علت ملقب شدن امام پنجم (ع) به باقر (شکافنده) را از جابر جعفی جویا شده است و او در پاسخ چنین گفته است: «زیرا او دانش را به خوبی شکافت و آن را شاخه شاخه کرد و به وضوح ظاهر نمود. از جابربن عبدالله انصاری شنیدم که رسول خدا (ص) به او فرمود: ای جابر! تو باقی می مانی تا فرزندم محمدبن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب را ببینی. او کسی است که در تورات به باقر معروف است. پس هنگامی که او را ملاقات نمودی، سلام مرا به وی برسان». این پاسخ نیز نشان دهنده اعتقاد و شدت ارادت وی به امام باقر (ع) است. رابطه او با امام باقر (ع) چنان بود که برخی، او را نماینده امام در کوفه معرفی کرده اند. ابن شعبه حرانی، دو وصیت از امام باقر(ع) به جابر جعفی را نقل کرده که نشان دهنده جایگاه والای او نزد امام است. وی چنان که خود روایت کرده است، صفات یک شیعه راستین را از امام باقر (ع) فرا گرفت و پس از وفات آن بزرگوار، معتقد به امامت امام جعفر صادق(ع) بود.

حمع بندی
جابربن یزید جعفی از اصحاب نام دار صادقین (علیهما السلام) و از بزرگ ترین علمای شیعه امامیه است که در نیمه دوم قرن اول و نیمه اول قرن دوم هجری می زیست. او از اعتقادی راسخ نسبت به تعالیم مکتب اهل بیت(علیهم السلام) چون امامت، رجعت و مهدویت برخوردار بود، اما توجه ویژه او به باطن آیات و روایات، سبب شد تا غالیان، او را از پیش کسوتان خود قلمداد کرده و خود را بدو منتسب کنند. سوء استفاده غلات از شخصیت و چهره موجهی چون جابر جعفی، باعث لکه دار شدن نام وی شد؛ چنان که برخی رجالیان شیعه، در وثاقت او تردید کردند؛ و برخی صاحب نظران، وی را به صراحت غالی معرفی کردند. این در حالی است که با بررسی دقیق تر، روشن شد که او، از اتهام غلو مبراست.
کاربر گرامی توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظر شما در رابطه با همین مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که در این رابطه سوالی دارید و یا نیازمند مشاوره هستید از طریق تماس تلفنی و یا بخش مشاوره اقدام نمایید.
نام و نام خانوادگی
پست الکترونیک
نظر
کد امنیتی
شما هم می توانید گزیده انتخابی خود از کتاب را ثبت کنید.
نام و نام خانوادگی
عنوان
برگزیده
کد امنیتی
محصولات مرتبط
بازدیدهای اخیر شما