قدرت نرم در برابر قدرت سخت؛ تحلیل شکست آمریکا در عراق

معرفی کتاب

کتاب حاضر از یک مقدمه و نه فصل تشکیل شده است. همچنین بحث اصلی این کتاب بر روی موضوع اشغال کشور عراق تمرکز دارد. در مقدمه با عنوان «سخت افزارگرایی نوین؛ قدرت نرم در مکتب نئومحافظه کاران آمریکایی»، نگارنده ضمن آسیب شناسی راهبرد امنیتی آمریکا، رویکرد تازه ای در قدرت شناسی از منظر اسلامی ـ ایرانی پیشنهاد کرده است. فصل اول به بحث در مورد ریشه و میزان نفرت اعراب از آمریکا و انگلیس و بی اعتمادی دوجانبه بین عراق و اشغال گران جدید پرداخته است. در این فصل توضیح داده شده که چگونه تصمیم گیران آمریکایی و انگلیسی از درک موضع پیچیده مردم عراق در مورد میزان رغبت آنها به سرنگونی صدام توسط یک ارتش بیگانه عاجز بودند. این بدان معنا است که برای هر عراقی رضایت از سقوط صدام، برابر با رضایت به اشغال شدن عراق نیست. فصل دوم نگاهی دارد به مقوله نگرش اعراب به مداخلات غرب در خاورمیانه از زمان جنگ های صلیبی تا کنون. عراقی ها آن گونه که بسیاری از سیاست گذاران غربی به طور بسته و جداگانه به اشغال اعراب می نگرند، به این مسئله نگاه نمی کنند و آن را به صورت پیوسته می بینند. از نگاه آنان اشغال اخیر عراق آخرین مورد از تهاجم های تاریخی غرب به شأن و منزلت عرب و مسلمانان بوده است. فصل سوم و چهارم توضیح می دهد که چگونه کارمندان غیرنظامی و نظامیان آمریکایی با ایجاد بدگمانی نسبت به مقاصد آمریکا و همچنین به سیاست های این کشور پس از اشغال عراق همان طور که از اشتباهات متعدد نظامی و سیاسی آنها ناشی می شد، موجب شکل گیری مقاومت در میان شیعیان و اهل سنت شدند. فصل پنجم پاسخی به این سؤال است که آیا در صورتی که آمریکا امور را پس از سقوط صدام به دست خود عراقی ها می سپرد، این امکان وجود داشت که با کمترین میزان خسارت و تلفات از عراق خارج شود؟ آیا یک گزینه بادوام دیگری برای «ترک به موقع» به جای آنچه در 2005 به «فرو رفتن در باتلاق» منجر شد، وجود نداشت؟ فصل ششم در مورد رسوایی زندان ابوغریب است که گوشه ای از بازداشت های وسیع گروهی مردم بی گناه در یک حرکت وحشیانه ضد شورش را نشان می دهد. این موضوع میلیون ها عراقی را بهت زده کرد و مخالفت آنان را برانگیخت و فراتر از آن وجهه آمریکا در جهان اسلام را مخدوش نمود. اتفاقات زندان ابوغریب تنها یک فاجعه ناشی از مدیریت بد، کار ضعیف و بی نظمی نبود. اهمیت این موضوعات از این جهت است که ثابت می کنند اکثر اشغال گران به لحاظ فرهنگی ناهماهنگ با منطقه و اصولاً نژادپرست بودند. از نگاهی دیگر، چیزی بهتر از این هم نمی توان از سربازان جوان و کم تجربه و فاقد تجربه با اختلافات فرهنگی از دنیایی کاملاً متفاوت انتظار داشت. جهالت و نادانی برای آنان گناه نیست امّا زمانی نادانی عاملی برای تصمیم گیری از سوی سیاست مداران می شود، موضوع اهمیت پیدا می کند. فصل هفتم به چگونگی وارد شدن انگلیسی ها در جنگ، بدون کمترین تحلیل از مسائل عراق پرداخته و چگونگی تحلیل آنان از عراق بعد از صدام را که شبیه تحلیل آمریکایی هاست، بررسی می کند. این تحلیل بر اساس مصاحبه با کارمندانی صورت گرفته که برای حکومت بلر در سال 2003 کار می کردند. در این زمینه انگلیسی ها از پیش بینی افزایش مقاومت اسلام گرایان عراقی و فهمیدن این که اشغال گری ممکن است زمینه را برای ایجاد شورش فراهم کند، ناکام ماندند. این فصل همچنین نشان می دهد که چرا ارتش انگلستان اهداف نومحافظه کارانه آمریکایی را قبول نکردند. مقامات انگلیسی بر اساس سیاست خود بیشتر عملگرا بودند تا ایدئولوژیک، بنابراین در بصره باقی مانده و جنوب شرقی عراق را به شبه نظامیان اسلامی واگذار کردند که اکثر آنان با ایران ارتباط داشتند. فصل هشتم خشونت فرقه ای بین سنی ها و شیعیان را تحلیل می کند که بدترین نزاع فرقه ای را در خاورمیانه برای یک نسل در بر داشته و نزدیک به چهار میلیون عراقی را به فرار از خانه هایشان برای پناه بردن به مکانی دیگر در عراق و یا خارج از عراق مجبور می کند. این موضوع پرسش هایی را پاسخ می دهد: چه کسی باید سرزنش شود و چه نقشی در آن داشته است؟ اگر آمریکا در این زمینه نقشی داشت، چگونه به عنوان بازیگر زمینه را برای منازعات فرقه ای فراهم کردند؟ در پایان فصل نهم نگاهی به نمایش خنده آور کُمدی حاکمیت دارد. این فصل چگونگی شکل گیری متوالی حکومت های عراقی را شرح می دهد و فارغ از این که مستقیماً از طرف آمریکایی ها انتخاب شده باشند یا منتخب اعضای پارلمانی باشند که مردم عراق آنها را انتخاب کرده اند، هرگز آزادی عمل دلخواه را نداشته اند.