اعلام نصر مبین در داوری میان اهل صفین

معرفی کتاب

این اثر، ترجمه کتاب اعلام النصر المبین فی المفاضله بین اهلی صفین از آثار کلامی حدیثی بر جای مانده از سدۀ هفتم هجری است که به کوشش دکتر محمد أمحزون و همراهی دکتر محمود محمد طناحی از سوی انتشارات دار الغرب الاسلامی بیروت در سال 1998 م برای نخستین بار به چاپ رسیده است.

کوشش های علمی مصحّح دانشمند کتاب، توانسته پرتوی روشن بر زندگی ابن دحیۀ کلبی بیفکند و آگاهی هایی بس ارجمند دربارۀ ابعاد شخصیتی و علمی او در اختیار خوانندگان این اثر قرار دهد. بر پایۀ این آگاهی های تاریخی، خواننده می تواند جایگاه مهم علمی ابن دحیۀ کلبی را در روزگارش درک کرده و آراء اندیشه وران معاصرش را دربارۀ وی دریابد و با فهرستی از تألیفات فراوان او آشنا شده و سرانجام نیز از تحلیل آراء گوناگون، دربارۀ ابن دحیۀ کلبی بهره مند شود.

چنان که تکاپوهای پردامنه و گاه ملال آور مصحّح گرامی کتاب توانسته جای جای متن اصلی کتاب را مستند ساخته و تمامی روایات نقل شده در آن را با ذکر دیگر منابع حدیثی اهل سنت تأیید و شخصیت های محوری هریک از روایات را با نقل آراء رجال شناسان معتبر به خواننده معرفی کند.

10دستاورد کوشش ها و تکاپوهای دراز دامن علمی مصحّح چنین است:

اول: احیای نسخه ای خطی و منحصر به فرد با روش علمی؛ دوم: آشکار ساختن غنای علمی متن اصلی و اتکای آن بر روایات صحیح و سوم:

روشن کردن دانش گسترده نویسنده (ابن دحیۀ کلبی) این دستاوردها افزون بر فواید علمی برای خوانندگان فارسی زبان، مترجم را از افزایش های علمی تازه تر بازمی دارد.

آنچه مترجم را به بازگردان متن اصلی کتاب و افزوده های مصحّح آن به زبان فارسی واداشت، موضوع کتاب بود که برای خواننده شیعی و فارسی زبان بسی جذّاب است.

خواننده در سراسر متن که از سوی محدّث و فقیه نامور اهل سنت (ابن دحیۀ کلبی) نگاشته شده، با ابعاد حقانیت موضع امام علی (ع) در نبرد صفین با معاویه آشنا می شود و به نیکی درمی یابد که چگونه پس از گذشت حدود شش سده از رخداد بزرگ صفین در سدۀ هفتم هجری، این رخداد پیوسته موضوع پرسش ها و گفت وگوهای علمی بوده است و حقانیت امام علی (ع) و به تبع آن مذهب شیعه چنان آشکار بوده که محدّث بزرگی چون ابن دحیۀ کلبی با نقل روایت های گوناگون، برخلاف مالکی مذهب بودن، آن را روشن و واضح می داند. هرچند بر موضع کلی خود مبنی بر نهی از سبّ صحابه نیز ایستادگی کرده است.

نقل جزئیات جالب توجهی از نبرد صفین، شیوۀ اثبات حقانیت موضع امام علی (ع) از راه هایی مانند نقل نام صحابیان همراه امام (ع) در این نبرد و نیز نقل فضیلت هایی چون شجاعت و قضاوت های امام علی (ع) و رأی دشمن ایشان، معاویه دربارۀ آن بزرگوار، لذّت مطالعۀ این کتاب را برای خواننده فارسی زبان شیعی دو صد چندان می سازد.

مترجم، توضیحات مصحّح را به سه بخش تقسیم کرده است:

بخش اول: توضیحات پیرامون واژگان دشوار یا افتاده در متن اصلی، که در هنگام ترجمه، همه در متن گنجانده نشده اند.

بخش دوم: توضیحات در مورد بیان ارجاعات متن و سلسله سندهای روایات و نیز شرح حال راویان که همۀ آنها ترجمه شده است.

بخش سوم: پاره ای از اظهارنظرهای مصحّح در موضوعاتی چون موضع اصحاب پیامبر (ص) دربارۀ نبرد صفین که از متن خارج است و در صورت ترجمه، به پاسخ هایی علمی نیاز داشت و موجب افزایش بیش از حد حاشیه بر متن اصلی می شد، بنابراین مترجم این موارد محدود را حذف کرده است.

با توجه به فقدان تقسیم بندی موضوعات کتاب که خوانندۀ فارسی زبان را به هنگام مطالعه سردرگم می کرد، مترجم موضوعات خرد کتاب را در چهار فصل قرار داده است:

فصل اول: تاریخ رخداد صفین، وصف مکان رخداد، مسجد امام علی (ع) در صفین، اخبار پیامبر (ص) از وقوع صفین و تعداد سپاهیان دو گروه.

فصل دوم: همراهی صحابه پیامبر (ص) در بدر با امام علی (ع) ، اخبار پیامبر (ص) به شهادت عمار یاسر، حالت های صحابه و تابعان در هنگام نقل حدیث رسول خدا (ص) و دیدگاه های فقهی در موضوع نماز و غسل و کفن شهید.

فصل سوم: حالات امام علی (ع) در نبرد صفین، خطبۀ ایشان در روز صفین، قرآن بر سر نیزه کردن سپاه معاویه، امام علی (ع) در میدان نبرد و نسب و خاندان امام علی (ع) .

فصل چهارم: معرفی برخی از صحابه: عبد اللّه بن ابی، ابی بن کعب، ابو ایوب خالد بن زید بن کلیب خزرجی، عبد الرحمن محمد بن مسلمه حارثی، زید بن حارثه، علاء بن الخضرمی ابو عبد اللّه شرحبیل بن حسنه، مغیره بن شعیبه، عمرو بن عاص، ابو یحیی عبد اللّه بن سعد ابن سرح عامری.
برخی از فضائل امام علی (ع) : سبقت در کتابت وحی، مقام قضا، دانش حساب و میراث و ادبیات و تأیید فضائل امام از سوی معاویه.