آئین و اندیشه (بررسی مبانی و دیدگاههای مکتب تفکیک)

معرفی کتاب

موضوع کتاب آئین و اندیشه بررسی و نقد نظرات مکتب تفکیک است و نه نقد چند شخصیت علمی، بلکه در عین احترام به همه بزرگان، اهتمام و وجهه نظر مولف به افکار و آثار آنها است.
پرواضح است که احترام به بزرگان به معنای قبول مطلق افکارشان و در امان بودن اعمال آنها از نقد منصفانه ناقدین نیست، بلکه بر عکس، تعظیم ایشان خود در گرو رشد و ارتقای علم و اندیشه است و حیات علم نیز به بحث و نقد می باشد.

یکی از تنگناهای تحقیق مزبور، مسبوق به سابقه نبودن برخی مسائل مکتب تفکیک در عرصه نقد است، چه اینکه شماری از مدعیات مکتب تفکیک و همچنین نحوه بیان بعضی از اشکالات تفکیکیان بر دعاوی اهل حکمت، جدید است و هنوز مورد بررسی دقیق و همه جانبه از سوی مدافعان فلسفه قرار نگرفته و طبیعتاً یافتن پاسخی درخور، خالی از صعوبت نخواهد بود.
مشکل دیگر چاپی نبودن آثار اصلی این مکتب است. اکثر کتب مرحوم میرزای اصفهانی و همچنین تقریرات درس ایشان به قلم مرحوم حلبی به صورت نسخه خطی و فاقد هرگونه فهرست است، که زحمت مولف را چندین برابر کرده است.
همچنین آنگاه که در مورد هر نحله فکری، عنوان مکتب، اطلاق می شود در غالب موارد، بدین معنا است که پایه گذاران و یا شارحان آن، موضوع، مبادی و مبانی بحث خود را معلوم کرده و براساس یک سری روش های معین، درصدد هستند تا مدعیات خویش را به اثبات برسانند. این امر در مورد مکتب تفکیک، چندان صادق نیست و در کلمات اولیای آن، تصریحاً سخنی از مبادی، مبانی و روش تحقیق مسائل به میان نیامده است، که طبیعتاً بار زحمت مولف محترم را دوچندان کرده است.

مولف محترم طی مدت مطالعه و تحقیق با توجه به مدعیات و نحوه اثبات آنها، برخی موضوعات را به عنوان مبانی و روش این مکتب مطرح کرده که حاصل آن در بخش دوم کتاب مشاهده می شود.

مولف محترم بخش اول کتابش را به معرفی مکتب تفکیک و چهره های آن اختصاص داده است. میرزا مهدی اصفهانی، شیخ محمود حلبی، شیخ مجتبی قزوینی، میرزا جواد آقا تهرانی، شیخ محمد باقر ملکی میانجی و آیت الله شیخ حسنعلی مروارید از چهره های مکتب تفکیک هستند که مولف محترم فصلی را به معرفی آنان اختصاص داده است.

مولف کتاب با وجود احترامی که برای تمام بزرگان و عالمان متخلق مکتب تفکیک قائل است، اما نتوانسته از آنچه که حق تشخیص داده است و موافق مذهب حقه اهل بیت(ع) می داند، دفاع نکند.

شکی نیست که مرحوم میرزای اصفهانی و پیروان شان به نیت خیر و به منظور فهم و بیان معارف اصیل اهل بیت(ع) به راهی رفتند که به مکتب تفکیک معروف شد. ادعای ایشان بهره مندی از عقل صحیح و نقل بود، لیکن مولف محترم کتاب «آئین و اندیشه» در فصول مختلف کتاب مزبور، نشان داده است که ایشان نتوانستند بسیاری از مدعیات خویش را با براهین صحیح عقلی ثابت کنند؛ اگر چه بعضی از آن مدعیات، با ظواهر برخی ادله نقلی تطابق داشت. در مجموع بر مبنای نقد و بررسی که در این کتاب صورت گرفته، نمی توان ادعای تفکیکیان را مبنی بر اینکه آنچه بیان کرده اند معارف سره اهل بیت(ع) و مطالبی را که حکما گفته اند مخالف آن است پذیرفت.