شورای نگهبان؛ پرسش ها و پاسخ ها

معرفی کتاب

از جمله امتیازات قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، پیش بینی نهادی است که مهمترین وظیفه­اش حفاظت و حراست از قانون اساسی در مقابل تعدیات احتمالی قوه مقننه است. حراست از قانون اساسی مهم ترین وظیفه این نهاد است، بلکه می­توان گفت: فلسفه وجودی این نهاد پاسداری از قانون اساسی است(اصل 91 قانون اساسی). قانون اساسی، وظایف دیگری نیز به شورای نگهبان واگذار کرده است که مهمترین آن­ها، نظارت بر انتخابات و تفسیر قانون اساسی است.

بعضی از وظایف شورای نگهبان (مانند کنترل مصوبات مجلس شورای اسلامی یا تفسیر قانون اساسی) ماهیتاً کارشناسی است و به همین دلیل، در این گونه موارد، این نهاد بر جایگاه کارشناسی می­نشیند. بعضی دیگر از مسئولیت­های شورای نگهبان (مانند نظارت بر انتخابات) ماهیتاً قضاوت یا داوری است؛ در این قبیل موارد، این نهاد بر مسند قضاوت می­نشیند و در جایگاه داور قرار می­گیرد. نظریات کارشناسانه یا تصمیم­های شورای نگهبان که در مقام داوری میان رقبای سیاسی اتخاذ می­شود، مخالفت­ها و مقاومت­هایی را از سوی نهادهای حکومتی یا اشخاص حقیقی و حقوقی سیاسی در پی دارد که دور از انتظار نیست. این­که تایید یا رد فلان مصوبه مجلس شورای اسلامی صحیح بوده است یا خیر؟ آیا نظریه تفسیری شورای نگهبان پیرامون فلان اصل قانون اساسی قابل قبول است؟ آیا شورای نگهبان در تایید یا رد صلاحیت فلان داوطلب انتخابات، اصل بی­طرفی را رعایت نموده است؟ این سوالات و ده­ها مورد دیگر، شورای نگهبان را با مسایل و مشکلات فراوانی روبرو ساخته و بخش وسیعی از منازعات سیاسی را متوجه این نهاد حکومتی کرده است.

در این نوشتار، مهمترین پرسش­های حقوقی مربوط به شورای نگهبان، مورد مطالعه قرار می­گیرد. نگارنده، نخست سوالات و شبهات مربوط به شورای نگهبان را جمع­آوری نموده و از میان آن­ها، موارد مهم را انتخاب کرده و مورد بررسی قرار داده است. نگارنده، در هر قسمت، نخست توضیحاتی را به طور مختصر بیان نموده و در ادامه آن، پرسش­های مربوط به همان موضوع را مورد مطالعه قرار داده است.