ولایت در عرفان

نویسنده در پیشگفتار می­نویسد: در گلزار معانی و حقایقی که چمن آرای فکر بشر بوجود آورده است، گلی خوشبوتر و دلپذیرتر از گل عفان نرسته است. عرفان عهده­دار جامع­ترین انسان­شناسی است و انسان­شناسی، نقش بارزی در نیل انسان به سعادت حقیقی و همه جانبه دارد و از میان مسائل عرفانی، مسئله ولایت عرفانی تأثیر فراوانی بر شکوفایی شخصیت انسان می­گذارد. در اهمیت ویژه ولایت عرفانی همین بس که بیت­الغزل و شاه بیت عرفان، یعنی معرفت حضرت حق- جل و علا- در گرو شناخت انسان و مراتب و منازل و لطایف و مقامات اوست که مهم­ترین آنها مرتبه ولایت و فنای در حق است. در سپهر حقیقت، نبی چون خورشید و ولی چون ماه است و انوار معرفت و معنویت و فیض حق به واسطه آنان به آدمیان می­رسد.
نبی چون آفتاب آمد ولی ماه/ مقابل گردد اندر لی مع الله.

فیض حق از باطن نبوت به ولایت می­رسد و از او به سالکان راه حقیقت.
ولایت، قاعده و اساس طریق تصوف و عرفان است. در دستگاه آفرینش، وجود نبی و رسول و وصی و ولی، برای هدایت و رشد و رقاه آدمیان، ضرورتی اجتناب ناپذیر است و در همه ادوار، نبی یا رسولی و پس از او رسولی و پس از او وصی ای یا ولی ای- به عنوان قائم مقام- بوده است تا اینکه نبی و رسول دیگر ظهور می­کرده و مبعوث می­گردیده است تا آنگاه که خورشید خاتم ولایت، مهدی موعود(عج) ظهور می­کند و بر عالمیان و آدمیان تابیدن گیرد، ولی با غروب او قیامت به پا می­شود و حکم دنیا به آخرت باز می­گردد و صورت اخروی آشکار و همواره بر آن باقی و ماندگار می­شود. ارباب معرفت حتی ذکر خدا را در صورتی تحقیقی و اثرگذار می­دانند که به تصرف صاحب ولایت در زمین مستعد دل سالکان قرار گیرد و خودسرانه و بدون رعایت موازین شریعت، صورت نپذیرد. ذکری که صاحب ولایت به آن توصیه و تأکید می­کند، ثمره شجره ولایت اوست که از شکوفه « اذکرکم» پدید آمده و در فضای ولایت پرورده شده و از آفتاب اخلاق و آب همت مدد گرفته و از علف­های هرز رجس و پلیدی طبع و نفس، به لطف حق پیراسته گردیده است. چنین ذکری سبزه ایمان می­رویاند و روز به روز به رشد و نمو است و در سایه­سار نخل ولایت، به شجره عرفان و معرفت مبدل می­گردد.