بهترین ها و بدترین ها از دیدگاه نهج البلاغه

معرفی کتاب

این کتاب که بخشی از مباحث اخلاقی آیت الله مصباح است، با تلاش حجت الاسلام و المسلمین کریم سبحانی در 21 گفتار تدوین و نگارش یافته و در دست مخاطبان قرار گرفت.

این کتاب نیز در ادامه شرح و توضیح موضوعی روایات معصومین(ع) به گونه ای مفصل به بیان صفات و ویژگی های بندگان شایسته و نالایق خداوند از منظر حضرت علی(ع)، با محوریت نهج البلاغه پرداخته است.

می توان این کتاب را به دو بخش تقسیم کرد. بخش نخست اوصاف بندگان شایسته خداوند به عنوان بهترین ها و بخش دوم نیز اوصاف دوستان و سرسپردگان شیطان به عنوان بدترین ها را از دیدگاه نهج البلاغه بر شمرده است.

در بخش نخست این نوشتار، مباحث ذیل بیان شده است: ضرورت مبارزه با نفس و مفهوم آن و عقل در علم اخلاق؛ عوامل هدایت انسان به کمال و تعالی و نقش یاری خداوند در مبارزه با نفس با اشاره به فراز آغازین خطبه 86 نهج البلاغه؛ ستایش اندوه و ترس از خداوند با توجه به فرمایش حضرت علی(ع) در نهج البلاغه با بیان آیات و روایاتی در این زمینه؛ دلیل سفارش به حزن و اندوه و ترس در آموزه های دینی با ذکر فواید ترس از خداوند و رفع شبهات موجود در این زمینه و نیز، اشاره به شادی مطلوب از دیدگاه اسلام.

مباحث دیگر این بخش عبارتند از: ضرورت وجود غرائز و حالات روانی ولزوم استفاده مناسب از آن ها و نقش «شناخت» و «معرفت» در بروز حالات روانی؛ بصیرت دوستان خدا درکلام حضرت علی(ع)؛ چرایی فروتر بودن گمراهان از چارپایان و فرجام پیروی از هوای نفس؛ مفهوم «شهوت» در کلام حضرت و اشاره به کاربرد تکوینی و تشریعی آن؛ ضورت شناخت دنیای نکوهیده از دنیای مطلوب با اشاره به بازتاب منفی دلبستگی های دنیا در روان و رفتار انسان.

بخش اول کتاب به بخش ابتدایی از خطبه 86 نهج البلاغه که توصیف دوستان خدا بود اختصاص داشت و بخش دوم این کتاب با محوریت بخش دوم خطبه 86 نهج البلاغه است که البته در خلال مباحث مربوط به آن در گفتارهایی به فراخور بحث، از میان گل واژه های دیگر حضرت در نهج البلاغه استفاده شده است.

در این بخش مباحث ذیل بیان شده است: نکوهش بدعت گروی و دعوت به گمراهی ،شبهه افکنان و جاهلان عالم نما و فرجام منحرف کردن دیگران از مسیر حق با اشاره به خطبه 17 نهج البلاغه؛ بیان جلوه هایی از انحراف و سوء استفاده از قرآن و شکوه حضرت در فراز پایانی خطبه 17 با تأکید بر ایجاد سازگاری برای فهم درست قرآن وسنت؛ ویژگی های دوستان و سرسپردگان شیطان با توجه به خطابه 7 نهج البلاغه؛ مراتب سه گانه انسان ها (مخلصین، متقین و گنه کاران)؛ توجیه علمی تسلط شیطان بر انسان با شاهد آوردن مسئله هیپنوتیزم؛ شکوه امیر مؤمنان(ع) از شیوه قضاوت در روزگار خویش با اشاره به خطبه 18 نهج البلاغه؛ نهی از اختلاف در دین با توجه به آیات قرآن و با ذکر عصمت پیامبر در ابلاغ دین و پاسخ به شبهه پلورالیزم دینی.

در مقدمه کتاب آمده است: این کتاب در حد بضاعت موضوعی خویش ، توانسته است در مسیری عالمانه با محوریت بیانات گهربار حضرت علی(ع) و با بهره گیری از آیات قرآن و استفاده از روایات حضرات معصوم(ع) تصویری روشن از ویژگی های بهترین و بدترین بندگان خداوند ارائه کند.

بی تردید این گونه شرح و توضیح موضوعی روایات ائمه اطهار، علاوه بر این که به ارائه سبکی تازه از روش تحقیق می پردازد، می تواند پنجره ای تازه را در شناخت معارف ناب و انسان ساز اسلامی پیش چشمان تشنگان طریقت و حقیقت بگشاید.