فلسفه نوین بریتانیا

معرفی کتاب

منظور از فلسفه نوین بریتانیا، فلسفه ای است که راسل و مور با اعراض از ایده آلیسم آلمانی بنیانگذاری کردند. این سنت امروزه به فلسفه تحلیلی مشهور است. مصاحبه مقدماتی مگی با آنتونی کوئینتن به فرایند شکل گیری و شرح مختصری از تحولات این سنت تا دهه هفتاد مربوط است. کوئینتن در این فصل نشان میدهد که چگونه دو گرایش عمده در سنت تحلیلی به وجود آمد؛ گرایش اول تحصلگرایان منطقی بودند که در پی توجیه علم تجربی برآمدند و گرایش تحلیل زبان به که بررسی نسبت معنای گزارهها و امر واقع میپرداخت.

برایان مگی برای اهالی کتاب نامی آشناست. او در آثاری همچون فلاسفه بزرگ و مردان اندیشه با بیانی ساده و درعین حال استوار و دقیق، مقدمات ورود به دنیای فلسفه را فراهم کرده است. کار او را از این حیث میتوان با کار آنتونی گیدنز در اثر مشهورش جامعهشناسی مقایسه کرد. البته با این تفاوت که مگی از مشهورترین شارحان حال حاضر جهان برای توضیح چیستی فلسفه و عمدهترین آراء فیلسوفان بزرگ تاریخ استفاده میکند. در واقع آثار مگی را نه یک نویسنده، که مجموعهای از متخصصان مینویسند. از اینرو نباید نگران سلطه رویکردی خاص در شرح فیسوفان بزرگ باشیم. به دیگر سخن، تمام تلاش مگی و همکارانش، ارانه شرحی بیطرفانه به منظور شناخت مقدماتی و در عین حال دقیق از فلاسفه بزرگ است. شاید سِّر اقبال به او نیز در همین تلاش نهفته است. به هر حال، با وجود سابقه روشن و درخشان مگی در ذهن فارسی زبانان، خبر انتشار ترجمه اثری دیگر از او می تواند بسیار مسرت بخش باشد. پیش از این، علاوه بر دو اثر فوق، سرگذشت فلسفه، داستان فلسفه و فلسفه شوپنهاور نیز از مگی به فارسی ترجمه شده بود. اکنون کار مهم دیگری از او با عنوان " فلسفه نوین بریتانیا" در اختیار خوانندگان قرار گرفته است. این اثر را ابوالفضل رجبی ترجمه و انتشارات نقش جهان منتشر کرده است. فلسفه نوین بریتانیا نیز همچون دو اثر دیگر مگی، حاصل مصاحبههای او با صاحب نظران حوزههای خاص فلسفه – و در اینجا فلسفه معاصر بریتانیایی- است. کتاب از چهارده مصاحبه - شامل مقدمه، نتیجهگیری،8 مصاحبه درباره نظریهپردازان صاحبنام سنت تحلیلی از جمله راسل، ویتگنشتاین، پوپر، مور، اوستین، آیر، استراسون و رایل و 4 مصاحبه درباره نسبت فلسفه با دین، هنر، اخلاق و نظریه اجتماعی - تشکیل شده است.

مگی در فصل اول با استوارت همپشر و در فصل هشتم در میزگردی با حضور پوپر، استراسون و وارناک بحث نسبتاً مفصلی را درباره راسل ترتیب میدهد. چنانکه در این دو مصاحبه میخوانیم تقریباً تمام مسائل مهم سنت تحلیلی با راسل آغاز میشود. به بیان دیگر میتوان در تمام صورتبندیهای مهم مسائل فلسفه تحلیلی ردپای راسل را مشاهده کرد. در این دو فصل نوآوریهای راسل و سهم او در سنت تحلیلی مورد بحث قرار میگیرد. به همین ترتیب دیوید پیرس در فصل دوم از ویگنشتاین و دو جهتگیری عمده و متعارض او سخن میگوید؛ این دو فلسفه چیستند؟ چه نسبتی با یکدیگر دارند؟ و هر یک چه پیامدهای را به بار آوردند؟ در فصلهای سوم، چهارم، ششم و هفتم، به ترتیب آیر، پوپر، رایل و استراسون از خودشان میگویند. یعنی هر یک شرحی دسته اول از خود ارائه میدهند. برای کمتر فیلسوفی در فهرست کسانی که مگی به آنها پرداخته، چنین امکانی وجود داشته است. فصل پنجم جفری وارناک به شرح مور و اوستین می پردازد. چنانکه پیشتر گفته شد، مور به همراه راسل سهمی اساسی در شکلگیری سنت تحلیلی داشت. وارناک با شرح آرای مور این سهم را تشریح میکند.

علاوه بر این فیلسوفان، فصول نهم تا دوازدهم به فلسفه های دین، اخلاق، نظریه اجتماعی و هنر اختصاص دارد. در خاتمه نیز نسبت سنت تحلیلی با دیگر مکاتب فلسفی معاصر و جایگاه آن در عصر حاضر با آلن مونته فیوره به بحث گذاشته میشود.

بدین ترتیب مجموعه ای نسبتاً مفصل و جامع درباره فلسفه بریتانیایی در قرن بیستم فراهم میآید. این کتاب برای نوآموزان سنت تحلیلی، مقدمه ای پربار است و متخصصان نیز نمیتوانند خود را بی نیاز از مطالعه این مجموعه جالب توجه بدانند.