شکوه سامرا: مجموعه مقالات درباره امام هادی و امام عسگری علیهما السلام

معرفی کتاب

این اثر که به خامه جمعی از محققان پدید آمده در سه بخش سامان یافته است. در بخش نخست برخی از کوشش های ماندگار و جاودان امام هادی و عسکری(ع) درباره امامت و جبر و تفویض تبیین شده است. در بخش دوم اوضاع و احوال سیاسی و دینی روزگان آن دو معصوم توضیح داده شده است. در بخش سوّم به یاران و نزدیکان آن دو امام اختصاص دارد و مجاهدت های علمی، رنج ها و سختی های که آنان در راه ترویج اسلام و گسترانیدن اسلام به جان خریدند، را پی می گیرد. همچنین بخشی از سهم امام هادی و امام عسکری(ع) و شاگردانشان را در بالندگی دانش های اسلامی و تعالی تمدن مسلمانان نشان می دهد. این مجموعه گام نخست در پژوهش جدید درباره سامرا است و در برابر بایسته های پژوهش دربارة سامرا قطره ای است از دریا. بدان امید که شیفتگان و دلدادگان سامرا با برداشتن گام های بلند بعدی پرده از روی حقایق دل انگیز و عبرت آموز و ناگفته های سودمند و شکوهمند سامرا بردارند.

کتاب حاضر از نه فصل به شرح زیر تشکیل شده است. فصل1 با عنوان «تحلیلی بر مسئله امام شناسی در «زیارت جامعه»؛ ضمن اشاره به جایگاه این زیارت و تبیین شرایط خاصی که این زیارت در آن شرایط بیان شده است و بررسی سند آن، محور اوّل به طور کامل و محور دوّم به طور نسبی بررسی شده است؛ یعنی عنایت ها و موهبت هایی که خدای متعال در حق ائمه کرده است و متقابلاً وظایف آنان در برابر خدای متعال و آن چه آنان برای تبلیغ و تثبیت دین انجام داده اند، بیان شده است. فصل2 با عنوان «تحلیلی بر رساله امام هادی(ع) درباره جبر و تفویض»؛ به بررسی تحلیلی رساله امام هادی(ع) درباره جبر و تفویض پرداخته است. فصل3 با عنوان «تحلیلی بر اوضاع سیاسی معاصر امام هادی(ع)»؛ به بررسی تحلیلی اوضاع سیاسی معاصر امام هادی(ع) می باشد. بر همین اساس نگارنده؛ ابتدا با نگاهی به حکومت عباسیان، نمایی کلی از وضعیت سیاسی دوره امام هادی(ع) را ارائه کرده است. سپس در ادامه به بررسی شیوه ها و روش هایی که حاکمان عباسی هم عصر امام هادی(ع) جهت مشروعیت بخشی به حکومت خود به کار می بردند را مورد بحث و بررسی قرار داده است. در ادامه ضمن بررسی علل کاهش اقتدار سیاسی عباسیان در دوره مام هادی(ع)، سیاست خلفای عباسی در مورد امام هادی(ع) مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. فصل4 با عنوان «سازمان وکالت در عصر عسکرّیین(ع)»؛ بر آن است تا ضمن نگاهی گذرا به سیما و ساختار کلی سازمان وکالت و عملکرد عمومی آن، نقش و عملکرد این تشکیلات را در عصر عسکرییّن به طور خاص مورد بررسی قرار دهد. این نوشتار در دو بخش تنظیم گردیده است: بخش نخست به بررسی سیمای کلی سازمان وکالت اختصاص دارد. در این بخش از آنچه درباره این تشکیلات در طی دوران حیات آن در منابع آمده بهره گرفته شده و مقیّد به عصر امام خاصی نیست. در بخش دوم به بررسی وضعیت این نهاد در عصر عسکریّین(ع) پرداخته شده که بیان گر شرایط ویژة حاکم بر سازمان وکالت در این برهه، و فعالیت های آن متناسب با شرایط مزبور است. فصل5 با عنوان «تحلیلی بر فرقه های عصر امام هادی و امام عسکری(ع) و موضع گیری امامان»؛ به بررسی نحوه برخورد امام هادی و امام عسکری علیهماالسلام با فرقه هایی همچون غلات، واقفیه، صوفیه، مفوضه و معتزله، حنابله، اشاعره و ثنویه و جاعلان حدیث پرداخته شده است. فصل6 با عنوان «تحلیلی بر جایگاه برجسته حکیمه خاتون(ع) در مسائل امنیتی و سیاسی پایگاه امامت»؛ در مورد مباحثی همچون همسر و فرزندان حکیمه خاتون(س)، نقش حکیمه خاتون(س) در مسائل سیاسی و امنیتی، هجرت حکیمه خاتون(س) از مدینه به سامرا، اهمیت هجرت بشکوه حکیمه خاتون(س)، حکیمه خاتون(س) در سامراء در کنار حضرت هادی(ع)، حکیمه خاتون(س) در زمان امام عسکری(ع)، حکیمه خاتون(س) در دوران غیبت صغری، حکیمه خاتون(س) سفیر حضرت ولی عصر(عج)، و وفات و محل دفن حکیمه خاتون(س)، بحث شده است. فصل7 با عنوان «نقش امام هادی(ع) و عسکری(ع) در بالندگی علوم اسلامی»؛ ضمن بررسی وضعیت سیاسی و اجتماعی شیعه در زمان امامین عسکریین(ع)، به بررسی تلاشهای پیگر علمی امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) در بالندگی علوم اسلامی پرداخته شده است. فصل8 با عنوان «راویان و اصحاب امام هادی و عسکری(ع) و سهم آنان در پیشبرد علوم اسلامی»؛ ضمن معرفی راویان و اصحاب امام هادی و امام حسن عسکری(ع)، به بررسی نقش آنان در پیشبرد علوم اسلامی پرداخته شده و در ادامه سهم اصحاب امام هادی و عسکری(ع) در پیشبرد علوم اسلامی بررسی شده است. فصل9 با عنوان «تحلیلی بر شیوه های تبلیغی امام هادی(ع)»؛ به بررسی شیوه های تبلیغی این امام همام پرداخته شده است.