مدیریت دانش و سامانه های رایانه ای

معرفی کتاب

این کتاب گردآورد نه بخش پژوهشیِ مرجع در زمینه مدیریت دانش و سامانه های رایانه ای بوده و توسط پژوهشگرانی نوشته شده است که طی چند سال گذشته سهم چشمگیری در زمینه مدیریت دانش و سامانههای آن داشته ­اند. هر مقاله به چگونگی پیشرفت دیدگاه های پژوهشی نسبت به موضوعی ویژه از مدیریت دانش در طول سال­های متمادی پرداخته و بدین ­گونه ماهیت پویا و تکاملی فرضیه­ های این حوزه را نمایان ساخته و رویداد­های مهم فکری در این زمینه را مستند نموده است.

در نمایش چگونگی تکامل تفکر درباره مدیریت دانش در یک بازه زمانی، هر بخش آشکار می­سازد که: چگونه پنداشتهای نوپا به پذیرش همگانی می­رسند؛ چگونه در طول زمان معلوم می­شود که واقعیت­های ظاهراً هویدا دارای ریزهکاریها و ابعاد بیشتری هستند؛ چطور شیوه ­های نوین پژوهش مدیریت دانش برگرفته از کاستیهای شیوههای دیگرند؛ و در پایان، چقدر اهداف از پیش­تعیین­شدة مدیریت دانش و به دنبال آن سامانههای مدیریتی در طول زمان تغییر کرده است.

پیرامون نقش سامانه­ های مدیریت دانش در سازمان­ها نیز می توان گفت که راه­اندازی موفقیت ­آمیز چنین سامانه ­هایی چالش­های فراوانی را برای فعالان این عرصه به همراه داشته است. آن ها در آغاز رویکردی «بساز تا بیایند» نسبت به کاربرد این سامانه­ها داشتند ولی اندکی بعد دریافتند که عوامل موفقیت سامانه­های مدیریت دانش با عوامل مربوط به سامانه­ های اطلاعاتیِ رایج متفاوت است. پژوهش درباره سامانه­ های اطلاعاتی رایج بیشتر بر شناخت عواملی متمرکز بوده است که تأیید کاربران و به دنبال آن استفاده از فناوری اطلاعات را به همراه داشته است؛ در حالی که سامانه­های مدیریت دانش مستلزم این هستند که کاربرانشان نه­تنها این سامانه­ها را، همچون سامانه­های اطلاعاتی رایج، به طور مؤثر به کار گیرند، بلکه با مبنای دانشیِ چنین سامانه­هایی نیز در ارتباط باشند و به دنبال آن نقشی فعال در ساخت محتوای این سامانه ­ها ایفا کنند. مقالات این کتاب به تشریح نقش­های متغیر مدیریت دانش و سامانه ­های آن در سازمان­ها پرداخته اند و یارای توضیح شالوده ­های نظری جهت راهاندازیِ موفقیت­ آمیزِ چنین سامانه ­هایی هستند.

کتاب از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول در مورد نقش سامانه های مدیریت دانش در سازمان ها بحث می نماید. این فصل پنج فصل اول کتاب را پوشش داده است. در فصل نخست با عنوان «آماده­سازی دانش در یک دنیای یو – گی - اوه!» یونگجین یو میگوید که مفهومسازیهای نخستین برای مدیریت دانش نتوانست طرح­ها و فکرهای نوینی جهت مدیریت در عرصه «فراصنعتی» دانش - که وی با اشاره به بازی کارتی رایج میان کودکان، آن را عرصه یو – گی - اوه مینامد - ارائه دهد. در نتیجه، آغازگران مدیریت دانش آن قدر زنده نماندند تا شاهد ایجاد سازمان­هایی باشند که در آن ها دانش جاری پشتیبان ایجاد راهکارهای نوین و نوظهور است.

راهاندازی موفقیتآمیز مدیریت دانش باید به طور مؤثری با چالشهای آن بر پایة قاعدة طراحی تعامل در ارتباط باشد. در فصل دوم با عنوان «تأثیر ارتباطات رایانه­ای بر انتقال دانش و شکل سازمانی» دیوید جی. شوارتس و داو تئنی، تکامل و پیوندهای گردشیِ ارتباطات رایانه­ای، انتقال دانش و شکل سازمانی را بررسی نمودهاند. این بخش اشاره دارد به کاربردی بودن این سخن چرچیل که: «ما محیط پیرامون خود را می­سازیم؛ سپس محیط پیرامون ما را می­سازد». این گفته دربارۀ چگونگی تغییر رَویه تکاملی انتقال دانش، استمرار ایجاد تغییرات ساختاری در سامانههای مدیریت دانش و اثر راه­اندازی این سامانه­ها در محیط­های سازمانی صدق میکند.

در فصل سوم با عنوان «حرکت به سمت الگوی بلوغ مدیریت دانش برای توسعه راهبرد آن و برنامههای اجرایی» جِی لایبُویتز و تام بِکمَن به تشریح اهمیت همترازیِ راهبرد مدیریت دانش و راهبرد تجاری سازمان بر پایة طرح ریزی الگوی بلوغ مدیریت دانش به عنوان مبنای راهاندازی موفقیتآمیز سامانههای مدیریت دانش پرداختهاند. الگوی بلوغ مدیریت دانش، مکاتب فکری گوناگون را با هم درمیآمیزد تا ساختار ارزیابی و طرحریزی راهبردهای تجاری و مدیریتی دانش را بهبود بخشیده و مسیری آشکار جهت راهاندازی آن بر مبنای نیازها، توانایی­ها و قابلیت­های سهامداران فراهم آورد. در فصل چهارم با عنوان «ایجاد سامانههای مدیریت دانش جهت افزایش سود و جذب کاربران وفادار: آموزه هایی از صنعت داروسازی» الَِن دِنیس، دانگ ـ جیل کو و پاول اِف. کِلِی به تشریح تلاشهای یک شرکت داروسازی چندملیتی بزرگ در ایالات متحده در جهت گسترش و بهکارگیری سامانههای مدیریت دانش در پشتیبانی از نمایندگان فروش منطقهای میپردازند.

این بخش دو اقدام ناموفقِ نخستین را دنبال میکند که منجر به طراحی و راهاندازی موفقیتآمیز سامانة مدیریت دانش در سومین اقدام شد. در این بخش همچنین به تشریح معیارهای عملکردی میپردازیم که مشخص میکند چگونه این سامانه در نهایت توانست تأثیر مثبتی بر عملکرد شرکت داشته باشد. در فصل پنجم با عنوان «آیا میتوانیم از گذشتة خویش بیاموزیم؟» پاتریک اس. وی. فانگ تأثیر مدیریت دانش را بر مدیریت طرح بررسی میکند. این بخش به توصیف ویژگیهای طرحها، سازمانهای طرحمبنا و چشماندازهای گوناگون طرحها پرداخته است. همچنین در این بخش به مشاهدة ایجاد سامانههای مدیریت دانش در پشتیبانی از مدیریت طرح، از جمله جنبه های مربوط به یادگیری طرحمبنا، نیز میپردازیم.

در بخش دوم این کتاب، مقالات به تشریح تلاقی شاخههای مرتبط با مدیریت دانش ـ همچون روان­شناسی اجتماعی، رفتار سازمانی و نظریه­های راهبردی و سازمانی - در توضیحِ موضوعاتی چون گروه­های مجازی، گروه های متخصص، گروههای متخصصان و گروه های شغلی میپردازد. در فصل ششم با عنوان «مدیریت دانش در جوامع مجازی درون سازمان­ها» نارِن بی. پِدیبهُتلا و مانی آر. سوبرامانی از میان موفقترین رویکردهای مدیریت دانشِ به کار ­گرفته­ شده در سازمانها، به تشریح ایجاد جوامع مجازی پرداخته­اند.

آن ها جوامع مجازی را موقعیت­هایی میدانند که افراد درون سازمان ها میتوانند گرد هم آمده و با توجه به نقش­های مشترک، تخصص یا علاقه به موضوعات ویژه، با یکدیگر تعامل داشته باشند. آن ماچرزاک، آرویند مالهترا و ریچارد جان در فصل هفتم با عنوان «سامانههای حافظة گروهی پویا: میسرسازیِ کارآمدی اشتراک دانش در گروه­های پراکنده با ساختارهای گوناگون» به بررسی چگونگی ارتقای روزافزون منابع دانش با به­کارگیری گروههای دارای ساختار پراکندگی ناهمگون در سازمان ها پرداختهاند که مربوط است به گروههای مجازیِ گوناگون از لحاظ موقعیت جغرافیایی، کارهای محوله، مدیران گزارشگر و واحدهای تجاری. معمولاً یکجاییِ این تخصص­ها مقرونبهصرفه نخواهد بود؛ بنابراین، این گروهها باید کارشان را به صورت الکترونیکی پیش برده و با استفاده از «محیطهای کاری مجازی» به یکپارچهسازی نتایج کاری خود بپردازند.