امام خمینی و پارلمان در جمهوری اسلامی ایران: سیر تکوین نهاد پارلمان در اندیشه امام خمینی (س)

معرفی کتاب

مؤلف در این کتاب خواسته است چگونگی شکل گیری پارلمان در جمهوری اسلامی ایران و تأثیر آن در تعریف چهارچوبهای حقوقی در روند استقرار جمهوری اسلامی، توجیه و تفسیر حکومتی مبتنی بر دین و شریعت و پارلمان در ایران و نگرشها و دیدگاه های مختلف پیرامون آن را پیگیری کند.

تکاپوهای روحانیت شیعه معاصر به ویژه امام خمینی در تدوین چهار چوب نظری و حقوقی حکومت دینی مدرن و چالشهای فراروی آنان با توجه به گذشت بیش از ربع قرن از زمان وقوع آن مورد توجه قرار نگرفته است. در این اثر فصلی از تاریخ پارلمان در ایران بر روی هم چند جهت مشخص را دنبال می کند. بررسی روند پارلمانتاریسم ایران در مقاطع مختلف و تأثیرات ناشی از آن در هر مقطع و بازشناسی نقش اندیشه گران انقلاب به ویژه رهبر برجسته روحانی آن امام خمینی و مراتب آن در روند بازسازی این نهاد سیاسی و در نهایت شناختن سیر تکوین آن در جمهوی اسلامی ایران از اهداف این پژوهش است که به آن پرداخته شده است.

پژوهش امام خمینی و پارلمان شامل 5 فصل است که بر روی هم موضوع امام خمینی و نهاد پارلمان در ایران را حد فاصل سالهای 1357-1368 هـ. ش مورد بررسی قرار داده است.

فصل اول این کتاب، با عنوان درآمدی بر بنیان های پارلمانتاریسم مدخلی نظری برای بررسی بحث اصلی پژوهش تعبیه شده است و پیشینه تاریخی مفهوم و کارکردهای پارلمان را خاستگاه آن در خلال ادبیات موجود توصیف و رویکردهای جهان سوم و سیر تحول این نهاد را در تجارب مختلف بررسی کرده است.

فصل دوم این کتاب با عنوان پارلمان در ایران سیر تکوین اندیشه پارلمانتاریسم ایرانیان و نحوه نگرش تاریخی نسبت به پارلمان را تحلیل و چگونگی آن را از آغاز تا انجام و چالش های تاریخی آن تا آستانه انقلاب اسلامی را باز نمایانده است. مهمترین گفتار این فصل درک چگونگی و سیر تحول و گستره نهاد پارلمان و کارکرد آن در ایران است. میراثی که بستر تاریخی بازاندیشی های امام خمینی و رهبران فکری انقلاب اسلامی را فراهم آورد و مجموعه تدبیرهای آنان را برانگیخت.

فصل سوم این کتاب با عنوان امام خمینی و نهاد پارلمان در ایران به طور گسترده سیر اندیشه امام خمینی را در زمینه پارلمان و نظام قانونگذاری از دهه 1320 تا آستانه انقلاب اسلامی را باز نمایانده است و رویارویی ها و نقدهای اجتماعی ایشان را بر نظام پارلمانی و ترسیم نظام آرمانی قانونگذاری مورد نظر علمای شیعی را مورد بررسی و مداقه قرار داده است.

فصل چهارم این اثر با عنوان پارلمان و تکاپوهای قانونگذاری در جمهوری اسلامی ایران شامل بررسی و شناسایی جناحها و طیفهای مختلف و ابعاد حقوق پارلمان و نیروهای اجتماعی تأثیرگذار بر آن در ایران پس از انقلاب می شود. مجلس خبرگان به عنوان اولین نهاد ترسیم کننده چهارچوب کلی نظام جمهوری اسلامی ایران و بررسی اندیشه های نمایندگان آن در روند شکل گیری مجلس شورای اسلامی از مهمترین مباحث این فصل است. شناسایی گرایش ها و نگرشهای و نیروهای اجتماعی و مواضع آنان در ایران پس از انقلاب نکات ناگفته فراروانی را درخویش جای داده است و انگاره ها و ایستارهای آنان را در رویارویی یکدیگر باز می نمایاند. نکته در خور تلقی روحانیت شیعه از ساز و کارهای دموکراتیک بود که در فرآیند این رویارویی به منصه ظهور رسید.

تکوین نهاد پارلمان در جمهوری اسلامی ایران عنوان فصل پنجم این اثر پژوهشی است که در آن به طور مفصل سیر تکوین نهاد پارلمان و تلقی های بدیع امام خمینی را در حل و فصل معضلات حکومت مدرن، خارج از ملاحظات سنتی مورد توجه قرار داده و آشکارا بر عنصر عقلانیت مدرن تأکید دارد. شأن نزول این مفهوم در نزد امام خمینی به عنوان یک مجتهد و فقیه بر جسته شیعی در خروج از بحرانها، حاکی از ارائه مدلی جهت توانمندی دین در حل مشکلات حکومتی از منظر پارلمانی و قانون گذاری است که بسترهای جدید را در نظام حقوق از پیش مهیا ساخته است.