صادر نخستین از منظر امام خمینی (س) و عرفا

معرفی کتاب

کتاب صادر نخستین، مشتمل بر چهار بخش اصلی و روی هم رفته با 9 فصل فرعی در 228 صفحه، به یکی از مهم ترین مسائل عرفان، یعنی نخستین موجودی که بی واسطه از مبدأ هستی صادر شده است، می پردازد؛ مسئله ای که در فلسفه اسلامی هم از اهمیتی بالایی برخوردار است.
چنانچه مؤلف اشاره می کند، دو رویکرد عمده در درک هستی شناسانه عالم وجود دارد: رویکرد فلسفی و رویکرد عرفانی. مسئله صادر نخستین، در فلسفه، تحت موضوع علیت از قدمت بیشتری برخوردار است و حتی در یونان باستان و حکمت زرتشتی نیز می توان این دغدغه را یافت.

بخش نخست کتاب حاضر به کلیاتی درخصوص معرفی و طرح مسئله، حیات علمی امام خمینی و فلسفه از دیدگاه امام و اهمیت فلسفه صدرایی در نگاه ایشان تعلق دارد.

در بخش دوم، مؤلف می کوشد تا مسئله صادر نخست را در هستی شناسی فلسفی تبیین کند و برای این کار به درستی و با دقت به دو مسئله بنیادی آن، یعنی وحدت و کثرت و علت و معلول وارد می شود. در ادامه به یکی از قواعد پرسابقه فلسفی، یعنی قاعده «الواحد» می پردازد و انحای اتصاف موجودات را به اوصافی به خصوص علیت شرح می دهد.

بخش سوم، با عنوان «صادر نخست در هستی شناسی عرفانی» با چرخشی به منظومه عرفان اسلامی، بحث را از زمین فلسفه به آسمان عرفان می کشاند و با تکیه بر مفاهیمی چون تجلی و ظهور، مظاهر وجود، مقام واحدیت و احدیت، فیض اقدس و فیض مقدس و تبیین وحدت وجود از دیدگاه فلاسفه، عرفا و امام خمینی(س)، بحث را با اوصاف و اسامی «نفس الرحمن» به پایان می برد.

بخش پایانی کتاب به جمع بندی فیلسوفان عارف و نظریه جمع در نگاه صدرالمتألهین و جناب صدرالدین قونوی و نقد امام بر قونوی و نهایتاً به ارزیابی نظریه جمع اهتمام دارد. نتیجه گیری کتاب، نشان می دهد امام نیز مانند جناب آخوند، به جای عقل اول، «نفس الرحمن» را صادر نخست، و عقل اول را از تعینات آن بر می شمارند.

کتاب «صادر نخستین از منظر امام خمینی(س) و عرفا» جدای از توضیح دیدگاه عارفانه امام خمینی در این باب، به خوبی می تواند موضوعات فلسفی و عرفانی مرتبط با این بحث را برای خواننده مطرح کند و در این راه به منابع دست اول بسیاری ارجاع داده است. اما نقطه ضعف این اثر درمقابل این نقطه قوت، نپرداختن به کارکرد موضوع (در کنار اهمیت آن) و تقریر محل نزاع است.