اخلاق و سیاست (رویکردی اسلامی و تطبیقی)

معرفی کتاب

یکی از معماهای پیچیده و ذوابعاد در جهان سیاست و روابط و مناسبات قدرت در جامعه بشری، رابطه اخلاق و سیاست است. جایگاه اخلاق در نظام اجتماعی آدمیزادگان از دیرباز مورد توجه و امعان نظر متفکران و مصلحان و مکاتب مختلف الهی و بشری قرار داشته است. سؤال مهمی که این کتاب به دنبال یافتن پاسخ آن است؛ این است که آیا اکتساب فضایل اخلاقی در حوزة قدرت سیاسی و پارادایم حاکم بر آن مانند ساحت فردی نیز مطلوب است؟ به عبارت دیگر آیا کسب فضائل اخلاقی و پایبندی به آنها در عرصة عمل و رفتار صرفاً مربوط به انسان هایی است که خارج از دایره قدرت سیاسی قرار دارند و یا اینکه پایبندی به اصول مزبور در تمام حوزه های حیات بشری از جمله حوزه سیاست، مطلوب و لازم الرعایه است؟

این اثر در چهار فصل گرد آمده است.

فصل اول تحت عنوان «کلیات»، مشتمل بر کلیات و تعاریف لغوی و اصطلاحی مفاهیم اخلاق و سیاست و دیگر مفاهیم مرتبط با حوزة سیاست مانند قدرت، اقتدار و دولت است. همچنین در این فصل جهت تنقیح دقیق تر موضوع، به گفتمان مربوط به فلسفة اخلاق در میان متفکران و صاحب نظران اسلامی و نحله های مختلف فکری در جهان اسلام و مغرب زمین، اجمالاً پرداخته شده است.

فصل دوم با عنوان «اخلاق و سیاست در فلسفة سیاسی غرب»، رابطه اخلاق و سیاست در آموزه های متفکران برجستة مغرب زمین و اندیشه های کلاسیک در غرب، اعم از اندیشه های متفکران یونانی و متفکران مسیحی مورد بررسی اجمالی قرار گرفته است.

فصل سوم که مهمترین فصل پژوهش است با عنوان «رابطه اخلاق و سیاست در فلسفه سیاسی اسلام»، به بررسی آموزه ها و ادبیات دینی و اسلامی پیرامون رابطه اخلاق و سیاست بر پایه مبانی قرآنی و رهنمودهای روائی(سنت) اختصاص یافته است. هدف عمده این فصل، گردآوری مهمترین رهنمودهای دینی و سیره عملی پیامبر اکرم(ص) و حضرت امیر(ع) جهت تبیین «سیاست اخلاقی» و مؤلفه های آن در آموزه های اسلامی است.

در فصل چهارم با عنوان «بازتاب رابطه اخلاق و سیاست در آموزه های فارابی، غزالی و خواجه نظام الملک»، رابطه اخلاق و سیاست در سه حوزه اصلی اندیشه های کلاسیک سیاسی در اسلام و ایران، یعنی حوزه سیاست فلسفی، حوزة اندیشه های دینی ـ سیاسی و اندیشه های سلوکی یا سیاستنامه نویسی مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین در فصل پایانی به منظور تسهیل در این مطالعة تطبیقی، آموزه های فارابی، به عنوان مهمترین نماینده حوزه سیاست فلسفی در جهان اسلام، آموزه های اخلاقی غزالی در تبیین سیاست اخلاقی اسلامی، به عنوان نماینده برگزیده و مختار حوزة سیاست دینی، و رهنمودهای خواجه نظام الملک طوسی، به عنوان نماینده برگزیده حوزه سوم یعنی حوزه اندیشه های سلوکی یا سیاستنامه نویسی، مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعه تطبیقی رابطة اخلاق و سیاست در گفتمان فلسفی، دینی و ایرانشهری در سه حوزه یاد شده، مبین افتراق و اشتارک آموزه های نحله های مختلف فکری و سیاسی در ایران و جهان اسلام، پیرامون دو مقولة مهم زندگی اجتماعی آدمی یعنی اخلاق و سیاست است.