رساله در اثبات تواتر قرآن

معرفی کتاب

شیخ محمد بن حسن حرّ عاملی(متوفی1104)، صاحب وسائل الشیعه، در باب اثبات تواتر قرآن در جواب یکی از نویسندگان معاصرش، رساله ای به رشته ی تحریر درآورد. او کوشید تا با ادلّه ی قرآنی و روایی و عقلانی از عدم وقوع هرگونه فزونی وکاستی ویا تحریف در قرآن دفاع کند و از این طریق متواتر بودن قرآن را ثابت نماید. مقدمه ی تفسیر مورد نقد حرّ تا کنون بدست نیامده و هویت واقعی نویسنده نیز مشخص نیست. شیخ بخش عمده ی مقدمه ی تفسیر آن عالم مجهول الهویه را در رساله خود نقل و نقد می کند و این ارزش رساله ی حرّ عاملی را دو چندان می کند. این رساله بخشی از بحث ونزاع فکری و عقیدتی عصر صفوی را نیز هویدا می کند. پایان نامه ی حاضر، ترجمه ای است از رساله ی شیخ حرّ عاملی که به انضمام توضیحات و تحقیقاتی برای رفع برخی ابهام ها وتفصیل بعضی اجمال ها و به فراخور این پایان نامه ، ارائه شده است. و در نهایت شیخ با تمسک به آیات و روایات و ادله عقلی تواتر قرآن را اثبات می کند.

شیخ حر عاملی با قول به تواتر قرآن موجود معتقد است که این تواتر با وجود زیاده و کاستی در قرآن کریم معارضه می کند. سپس برای اثبات تواتر قرآن وجوهی را ذکر می کند که در صورت اثبات تواتر قرآن وجود زیاده و تحریف در قرآن منتفی خواهد شد. پس از آن مؤلف فصلی را به اخباری که بر عدم تحریف قرآن کریم دلالت می کند اختصاص داده سپس هرآنچه که معاصر وی از طرق مخالفان در اثبات مدعای خویش نقل می کند را بازگو کرده و به یکایک آنها پاسخ می گوید. مصحح رساله حاضر معتقد است برخلاف گمان برخی افراد که مرحوم شیخ حر عاملی را جزو قائلین به وقوع زیاده و تحریف در قرآن می دانند، ایشان قطعا به این امر معتقد نیست اما در مورد وجود نقصان و کاستی در قرآن بعضی عبارات رساله به این مطلب اشاره دارد.
اما جواز وقوع نقص در قرآن را در صورتی می پذیرد که به تواتر قرآن ضرری نرساند. مرحوم شیخ حر عاملی در این رساله بین زیادة و نقصان و تحریف فرق گذارده در حالیکه برخی از محققین بر تمام این امور «تحریف» را اطلاق کرده اند. بطور کلی مرحوم عاملی در این رساله در صدد اثبات تواتر قرآن کریم است و معتقد است وقوع نقص به این تواتر ضرری نمی رساند، هرچند از برخی عبارات ایشان چنین برمی آید که ایشان قائل به عدم وجود نقص در قرآن موجود هستند.