حقوق عمومی، دولت و جوانان

معرفی کتاب

کتاب حاضر از سه بخش تشکیل شده است.

بخش اول با عنوان «حقوق سیاسی، دولت و جوامع جوانان» 9 فصل اول کتاب را شامل شده است.
فصل اول با عنوان «جوانان و شرایط بهره گیری از حق رأی» در مورد بهره گیری از حق مشارکت سیاسی (حق رأی) و به ویژه حضور جوانان در عرصه انتخابات با توجه به قوانین و مقررات بحث شده است.
فصل دوم با عنوان «حق رأی و مشارکت انتخاباتی نوجوانان» دلایل نظری محدودیت سنی به تفکیک دلایل موافقان و مخالفان کاهش حداقل سن رأی دهندگان و نیز رویه کشورها از چهار قاره بررسی شده است.
فصل سوم با عنوان «حقوق مدنی و سیاسی جوانان: الگوها، رویکردها و بهترین تجارب ملی و بین المللی» دو الگوی عمده یعنی فشار از پایین و اراده حاکمیتی در توجهات ملی کشورها در مورد حقوق مدنی و سیاس جوانان شناسایی شده است.همچنین، در سطح بین المللی سه رویکرد اساسی شامل رویکرد حفاظتی ـ رفاهی، رویکرد حقوق بشری و رویکرد توسعه گرا به مسأله حقوق جوانان شناسایی و مورد بحث قرار گرفته است.
فصل چهارم با عنوان «عوامل داخلی و خارجی تأثیرگذار بر ضرورت؛ مشارکت سیاسی فعالانه جوانان در ایران» نخست ریشه های داخلی و خارجی ضرورت گسترش فرصت های مشارکت سیاسی جوانان، از حیث جامعه شناختی مورد بحث واقع شده است.
در ادامه نگارنده در سطح پراتیک و عملی برای تحقق مشارکت سیاسی جوانان، پیشنهاداتی را ارائه می دهد و به شرح و بسط آن پرداخته است. فصل پنجم با عنوان «جوانان و مشارکت سیاسی با تأکید بر قانون اساسی» به بررسی مشارکت سیاسی جوانان با تأکید بر قانون اساسی پرداخته شده است.
فصل ششم با عنوان «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و مطالبات جوانان» به بررسی مطالبات جوانان از دولت به دلیل جهت دهی صحیح به مسئوالان و دست اندرکاران امر سیاست پرداخته شده است.
فصل هفتم با عنوان «جوانان، آزادی بیان، عقیده و قلم»؛ به دنبال پاسخ گویی به سئوالاتی از این قبیل است: آیا اسلام طرفدار آزادی فکر و عقیده است یا خیر؟ آیا آزادی تفکر شامل آزادی عقیده ناشی از تفکر غیر آزاد نیز می شود؟ آیا ورود و سلوک در دین اجبارپذیر است؟ آیا به حساب اینکه مردم لیاقت آزادی را ندارند می توان آزادی را از آنها سلب کرد؟ آیا مبحث ارتداد در اسلام مخالف آزادی عقیده نیست؟ فلذا باید ابتدا به بررسی رویکرد و مبانی مشروعیت آزادی بیان و عقیده در اسلام پرداخت و نیز قوانین ایران را در این زمینه بررسی کرد.
از طرف دیگر جهان امروز با تناقضاتی نظری و عملی در مورد آزادی بیان و عقیده مواجه است. اعلامیه جهانی حقوق بشر عقیده را آزاد تلقی کرده ولی تعلیمات ابتدایی را اجباری می کند. علت این تناقضات چیست؟ چرا آزادی عقیده در غرب با افراط گرایی مواجه شد؟ آزادی بیان که مهم ترین شاخص حقوق بشر است در نظام بین الملل حقوق بشر با چه محدودیت هایی مواجه است؟ آزادی بیان، شرط دوام مطبوعات که مایه رشد جامعه است چه محدودیت هایی باید داشته باشد؟ و در آخر آزادی بیان بهترین راه برای نظارت بر حکومتها چه شرایطی دارد؟
فصل هشتم با عنوان «مطالعه حقوقی؛ حقوق شهروندی؛ نهادهای دانشجوئی اقلیت های مذهبی»؛ بر آن است تا با استناد به قواعد و مبانی اسلام وهمچنین اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی نشان دهد شهروند بودن در جامعه اسلامی در تعلق داشتن به اعتقادات معنی نمی شود بلکه کافی است تا نسبت فرد با ملت ـ یا امت ـ اسلامی تحقق یابد، به محض اثبات این علقه، وی دارای تمامی جهات یک شهروند جامعه اسلامی خواهد شد.
فصل نهم با عنوان «نقش سازمان های مردم نهاد جوانان در سیاست جنایی مشارکتی» به بررسی این نقش سازمانهای مردم نهاد پرداخته است.

بخش دوم با عنوان «دولت، حقوق اجتماعی و مسائل جوانان در ایران» فصول دهم تا هفدهم کتاب حاضر را شامل می شود.
فصل دهم با عنوان «بررسی وضعیت رفاعی و تأمین اجتماعی جوانان» به بررسی مجموعه منسجمی از عرصه های مختلف رفاهی و تأمین اجتماعی حوزه جوانان پرداخته شده است.
فصل یازدهم با عنوان «حقوق فرزند خواندگی در ایران»؛ پس از ذکر تاریخچه، به تجزیه و تحلیل مواد قانون در سه بند (چگونگی پذیرش کودک بی سرپرست ـ آثار سرپرستی ـ قطع رابطه سرپرستی) پرداخته شده و در ادامه در مورد اشکالات و نارسایی های قانون در این زمینه بحث شده است.
فصل دوازدهم با عنوان «حمایت های قانونی از زوجین نابارور در نظام حقوقی ایران»؛ به بررسی حمایت های قانونی از زوجین نابارور پرداخته شده است.
فصل سیزدهم با عنوان «کار کودکان و نوجوانان و راهکارهای حقوقی مقابله با آن» سعی دارد تا اقدامات حقوقی و قانونی و راههای مقابله با پدیده شوم نوجوانان و جوانان کار خیابانی تا حد امکان بررسی گردیده و ضرورت ایجاد مقررات ویژه حمایتی از آنان تبیین شود.
فصل چهاردهم با عنوان «کار کودک و کودکان خیابانی»؛ ضمن بررسی مفهوم کار کودک و کودکان خیایانی؛ پیرامون علل اساسی این مسئله و همچنین وظایف دولت و ارگانهای مربوطه بحث شده است.
فصل پانزدهم با عنوان «بررسی اجمالی بزهکاری اقتصادی و جوانان» ضمن بررسی بزهکاری اقتصادی و خلل های تقنینی و قضایی آن در نظام حقوقی؛ به توصیف بزهکاری اقتصادی جوانان پرداخته و به روش های پیشگیرانه و غیرکیفری برای اصلاح و برخورد با این بزهکاری پرداخته است.
فصل شانزدهم با عنوان «جوانان و حق مسکن؛ حق مسکن با تأکید بر وضعیت جوانان در ایران»؛ پس از بررسی کلی و اجمالی اسناد بین المللی و اسناد بالادستی در ایران به مسئله حق مسکن جوانان پرداخته شده است.
فصل هفدهم با عنوان «جامعه پذیری سیاسی و خدمت مقدس سربازی» بیان می دارد که روند انتقال ارزشها و هنجارهای جامعه از نسلی به نسل دیگر یکی از مسائل مهم به شمار می آید. در حقیقت در هر جامعه، یک سری اصول و ارزشهای بنیادینی وجود دارد که می بایست در فرایند تغییر نسلها بدون اینکه تغییری بنیادین در آنها ایجاد شود، دست نخورده باقی بماند. این اصول و ارزشها یا برگرفته از اصول دینی یا آداب و سنن بر جای مانده از گذشتگان و یا قوانین و مقررات اجتماعی هستند که در واقع شکل دهنده طریق و شیوه زندگی فردی، اجتماعی و یا سیاسی افراد هستند و در عین حال در روند توسعه جامعه نیز نقش مؤثری ایفا خواهند بود.
روند انتقال صحیح این ارزشها بر عهده نهادهای مختلف اجتماعی و سیاسی می باشد که در جامعه شناسی، این فرایند در مفهوم «جامعه پذیری» یا «جامعه پذیری سیاسی» متبلور می شود. به عبارت دیگر از طریق جامعه پذیری، هویت ملی یک کشور به نسلهای بعدی آن منتقل می شود تا این هویت دچار تغییر و تحولی غیر از آنچه که در روند طبیعی حاصل می شود، نگردد.


بخش سوم «حقوق فرهنگی و جوانان» نام دارد.
فصل هجدهم با عنوان «مؤلفه های دینی و تربیتی فرهنگ سربازی در ایران» بیان می دارد که در کشور ما سالانه بیش از نیم میلیون نفر از جوانان ذکور به منظور انجام خدمت مقدس سربازی وارد سازمانهای نظامی می شوند. اینان هم مولفه ها و عناصر فرهنگی جامعه، خانواده و مدرسه و محیط کار را وارد محیط خدمت می کنند و هم تحت تأثیر آثار فرهنگی نظام فرماندهی، آموزش ها، ارتباطات با سربازان دیگر که نمایندگان خرده فرهنگ هایی هستند، قرار می گیرند و در نهایت وقتی دوباره وارد جامعه می شوند، حامل فرهنگ خاصی هستند.
این فرایند و نتایج آن بخشی از مباحث این نوشتار را تشکیل می دهند که از ابعاد تربیتی، مدیریتی، جامعه شناختی و دینی به آن نگاه شده است. فصل نوزدهم با عنوان «بررسی عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مرتبط با نحوة گذران اوقات فراغت جوانان (مطالعه موردی شهر شیراز سال 1385)» به بررسی عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مرتبط با نحوة گذران اوقات فراغت جوانان پرداخته است.
فصل بیستم با عنوان «نقد و بررسی عملکرد و جایگاه مشاورین جوان» ابتدا به بررسی جایگاه و تاریخچه مرکز مشاورین جوان در شهرداری تهران و بعد از آن در نهاد ریاست جمهوری می پردازد. سپس به بررسی اهمیت ورد نسل جوان و دانشگاهی به بدنه اداری و حاکمیتی پرداخته و در ادامه اهداف تشکیل چنین ساختاری مورد واکاوی قرار گرفته است.
فصل بیست و یکم با عنوان «جوانان و حق دسترسی آزاد به اطلاعات» در صدد است تا با نشان دادن جایگاه حق مردم (به خصوص جوانان) برای دسترسی به اطلاعات، محدودیت های این دسترسی را نیز بیان کند و از آن جمله حریم خصوصی، امنیت عمومی و کتب و مطالب ضاله را به عنوان نمونه بررسی گرداند.
این بررسی در حدود قوانین مربوط به انتشارات و مطبوعات،رسانه های دیداری و شنیداری و رسانه های سایبر دیجیتالی خواهد بود. فصل بیست و دوم با عنوان «جرم انگاری فرهنگ عمومی» به نقد و بررسی موضوعاتی از قبیل جرم انگاری فرهنگ جوانی، جرم انگاری رسانه ای فرهنگ جوانی، وظیفه دولت در این زمینه، بازتاب جرم انگاری جوانی در سیاست های انتظامی و .... پرداخته است.
فصل بیست و سوم با عنوان «جرم شناسی فرهنگی: آسیب شناسی فرهنگی عوامل بزهکاری» بیان می دارد که با توجه به اینکه در بسیاری از جرایم، جوانان به دلیل شرایط حساسی که از حیث فرهنگی در آن قرار دارند، به عنوان مرتکب، شریک یا عضو گروه سازمان یافته در ارتکاب جرایم حضور دارند، لذا بررسی بزهکاری جوانان از بعد فرهنگی دارای اهمیت به سزایی خواهد بود. این مقاله به بررسی همین موضوع پرداخته و راهکارهای متناسب را ارائه خواهد داد.
فصل بیست و چهارم با عنوان «جوانان، دولت و حقوق خانوادگی؛ حقوق انسانی و حق متقابل فرزندان و والدین در دولت اسلامی» سعی نموده است به توضیح و تشریح حقوق متقابل والدین و فرزندان نسبت به یکدیگر در یک خانواده اسلامی پرداخته شود. طبیعی است که مستندات ما در این بررسی منابع اصیل اسلامی و تجربه اسلام در طول مدت چهارده قرن می باشد.
در فصل بیست و پنجم با عنوان «گذر نظری بر بحران های اجتماعی جوانان در ایران امروز» نگارنده با ارائه تعریفی از گروه جوان جامعه و همچنین پدیده جوانی و رفتار شناسی این گروه اجتماعی به بررسی پنج بحران عمده ایشان در ایران امروز به ترتیب تحلیلی: بحران اعتماد، بحران مشروعیت، بحران مداخله، بحران تصمیم گیری و چالش های ذیل هریک پرداخته و سعی نموده تا در نهایت به راهبرد سیستماتیک برای کاهش و برون رفت از این بحران ها دست یابد. فصل بیست و ششم با عنوان «جوانان و حقوق نخبگی در ایران» در مورد تعریف و مفهوم نخبه، مبانی نظری حقوق نخبگی، منابع حقوق نخبگی، سازمانهای اداری مربوط به نخبگان و مزایای مربوط به نخبگان بحث نموده است.