loader-img
loader-img-2
بعدی
بعدی بازگشت
بعدی بازگشت

بیداری اسلامی و اقتصاد سیاسی نفت خاورمیانه

ناشر دانشگاه امام صادق (ع)

نویسنده سعید میرترابی

سال نشر : 1391

تعداد صفحات : 328

خرید پیامکی این محصول
جهت خرید پیامکی این محصول، کد محصول، نام و نام خانوادگی، آدرس و کد پستی خود را به شماره زیر ارسال نمایید: کد محصول : 36853 10003022
164,000 147,600 تومان
افزودن به سبد سفارش

معرفی کتاب

پژوهش حاضر تلاش کرده ریشه ها و عوامل بروز قیام های مردمی در کشورهای عرب خاورمیانه را با رجوع به ژرف ترین مناسبات موجود در جوامع منطقه از منظر اقتصاد سیاسی نفت مورد بررسی قرار دهد. این بررسی، الزاماً در سه سطح داخلی، منطقه ای و فرامنطقه ای صورت پذیرفته است. این نوع نگاه، تصویری کلان از مختصات و ویژگی های اقتصاد سیاسی نفت در کشورهای خاورمیانه ارائه می کند و می تواند برای مطالعه وضعیت منطقه حتی صرف نظر از پیوند آن با موج حرکت های مردمی موجود مفید باشد. هم همین نوع نگاه در بحث درباره شرایط بازار نفت حاکم بوده است. به این معنا که در این بخش نیز تلاش بر آن بوده که بر پایه الگوهای نظری موجود، تصویری از وضعیت کنونی بازار نفت و نیروها وعوامل تأثیر گذار در آن ارائه شود. در ادامه شیوه اثرگذاری قیام های مردمی درمنطقه بر معادلات بازار نفت جهان مورد بررسی قرار گرفته است. در واقع این اثر تلاش کرده است تصویری کلان از مختصات اقتصاد سیاسی نفت در خاورمیانه از جنبه های مختلف شامل سیر تحولات تاریخی مرتبط، تحلیل شرایط اقتصاد سیاسی نفت در داخل کشورهای منطقه و جایگاه خاورمیانه در معادلات بازار نفت جهان ارائه کند. در عین حال کتاب به رابطه تعاملی تحولات در هر حوزه با پدیده قیام های مردمی کشورهای منطقۀ خاورمیانه وشمال آفریقا توجه داشته است. بنابراین با توجه به رویکرد کتاب در بررسی بنیادی موضوعات مرتبط با اقتصاد سیاسی نفت در خاورمیانه و با عنایت به اهمیت پدیده قیام های مردمی در منطقه نفت خیز خاورمیانه وشمال آفریقا، این اثر می تواند در مطالعه دروس مرتبط با مسائل نفت در رشته های علوم سیاسی و مطالعات منطقه ای مفید واقع شود.

این پژوهش از یک مقدمه، چهار بخش و یک نتیجه گیری نهایی تشکیل شده است.
مقدمه چارچوب کلی تحقیق را از منظر پرسش های اصلی و فرعی معرفی کرده و به طور مختصر به پیشینه ای از مطالعات انجام شده پرداخته است. سئوالات مطرح در این پژوهش به شرح زیر می باشد: جنبش مردمی موسوم به بیداری اسلامی تا چه اندازه در اقتصاد سیاسی نفت منطقه خاورمیانه ریشه دارد و چگونه بر تحولات بازار نفت جهان تأثیر خواهد گذاشت؟ چگونه می توان با بهره گیری از ادبیات نظری نفت و سیاست ، تحلیلی چند سطحی و چند متغیره درباره آثار انواع رانت های خارجی ارائه کرد؟ بازار نفت جهان به لحاظ ساختاری در پیشینه خود چه تحولاتی را پشت سر گذاشته و در دوره کنونی (بیداری اسلامی) دارای چه ویژگی هایی است؟ هژمونی امریکا در بازار نفت جهان و سیطره آن بر منابع نفت منطقه خاورمیانه به لحاظ تاریخی، دارای چه ویژگی هایی بوده و چگونه اعمال شده است؟ جریان بیداری اسلامی به چه طریق بر هژمونی ایالات متحده در بازار نفت تأثیر خواهد گذاشت؟ در دوره کنونی چگونه تأثیر عوامل ژئوپلیتیکی بازار نفت به واسطه موج قیام های مردمی در خاورمیانه با تأثیر عوامل بنیادی بازار نفت با هم تلاقی کرده اند و این شرایط چگونه بازار نفت جهان را متأثر خواهد کرد؟ فرضیه های پژوهش حاضر نیز عبارتنداز: 1. پیامدهای منفی وابستگی دولت های عرب خاورمیانه به درآمدهای نفتی وکمک های خارجی در بروز حرکت های اعتراضی منتهی به جریان بیداری اسلامی نقش عمده ای داشته است. 2. جریان بیداری اسلامی با به چالش کشیدن موقعیت مهمترین متحدان امریکا در کشورهای نفت خیز، هژمونی این کشور در بازار نفت جهان را با تهدیدی بی سابقه روبرو کرده است. 3. در دوره کنونی، ابهامات ژئوپلیتیک بازار نفت به واسطه جریان بیداری اسلامی با ابهامات ساختاری مرتبط با عوامل بنیادی بازار نفت با هم تلاقی کرده اند و به این واسطه، بازار نفت جهان در آستانه یک تحول بزرگ تاریخی قرار گرفته است.

بخش نخست تحقیق به مبانی نظری اختصاص دارد.
این بخش به دو فصل تقسیم شده است.
فصل نخست، اقتصاد سیاسی داخلی نفت در کشورهای نفت خیز را مورد مطالعه قرار می دهد. این فصل ضمن طرح مهمترین مفاهیم موجود در مطالعات نفت وسیاست، سیر تحول نظریه پردازی درباره آثار رانت های خارجی بر حوزه های اقتصادی و سیاسی در این کشورها را بررسی کرده است. این فصل سه نسل نظریه پردازی در این حوزه را مرور می کند و در نهایت الگوی برگزیده تحقیق را در بررسی آثار رانت های خارجی، تشریح می نماید.
فصل دوم بخش، به تشریح مبانی اقتصاد سیاسی بازار نفت جهان پرداخته است. این فصل ضمن اشاره به سیر تحولات ساختاری در بازار نفت جهان از ابتدای قرن بیستم تا به امروز، ویژگی های ساختاری کنونی بازار نفت را به تصویر می کشد. این فصل به ویژه بر موقعیت هژمون ایالات متحده در بازار نفت تأکید می ورزد و پیامدهای آن را بر دیگر تولیدکنندگان نفت نشان می دهد. بدین ترتیب بخش نظری تحقیق، الگویی ارائه می کند که به واسطه آن می توان پیوند میان حرکت های اعتراضی منتهی به بیداری اسلامی و پویش های درونی اقتصاد سیاسی نفت در کشورهای عرب خاورمیانه را مورد بررسی قرار داد. این الگوی نظری همچنین در تشریح آثار و پیامدهای بیداری اسلامی بر شرایط بازار نفت مفید واقع خواهد شد.

بخش دوم تحقیق پیشینه پیوند تعاملی میان تحولات سیاسی در خاورمیانه و تحولات در بازار نفت جهان را مورد بررسی قرار خواهد داد. این بخش از نظر زمانی به دو فصل تقسیم شده است. فصل اول تحولات اوایل قرن بیستم را تا آخر دهه 1940 بررسی می کند و فصل بعد تحولات دهه 1950 تا آغاز قیام های مردمی در منطقه را مورد توجه قرار می دهد. ویژگی دوره اول سیطره بلامنازع غرب بر بازار است و ویژگی دور دوم شکل گیری مقاومت در برابر این سلطه در خاورمیانه است که سبب افزایش نقش کشورهای نفت خیز خاورمیانه در تحولات بازار نفت می گردد. مطالب بخش نشان می دهد که به ویژه در دوره پس از جنگ جهانی دوم که امریکا به تدریج بر منابع نفت منطقه سیطره پیدا کرد، چگونه تحولات سیاسی در منطقه شامل جنگ، انقلاب، کودتا و... از یک سو به عوامل مرتبط با بازار نفت پیوند داشته و از سوی دیگر بر تحولات بازار نفت تأثیر گذاشته است. این بخش رخدادهایی همچون کودتا علیه دولت مصدق(1953)، بحران کانال سوئز(1956)، شوک اول نفتی(1973)،پیروزی انقلاب در ایران و بروز دومین شوک نفتی(1979)، پیامدهای تصرف فاو در خلال جنگ ایران و عراق و بروز سومین شوک نفتی(86-1985)، حمله عراق به کویت و پیامدهای آن بر بازار نفت(91-1990) و سرانجام حمله امریکا به عراق در سال 2003 را مورد تجزیه و تحلیل تاریخی قرار خواهد داد. در این بررسی تاریخی، رابطه میان اعمال هژمونی امریکا در بازار نفت از یک سو و پیامدهای منفی اتکا به نفت در بروز مجموعه این رخدادها جستجو خواهد شد. به ویژه پیروزی انقلاب در ایران از نظر ریشه ها و عوامل مرتبط با نفت و همچنین پیامدهای نفتی این تحول عظیم در منطقه مورد بررسی قرار خواهد گرفت تا الگویی تاریخی برای تحلیل در بخش بعد به دست داده شود.

بخش سوم تحقیق، به بررسی ریشه ها و عوامل بروز قیام های مردمی در کشورهای خاورمیانه، با توجه به ساختارهای اقتصاد سیاسی نفت در داخل کشورهای نفت خیز و در سطح منطقه می پردازد. این بخش به دو فصل تقسیم شده است.
فصل اول عناصر محوری اقتصاد سیاسی خاورمیانه را با تکیه بر منابع تولید رانت در اقتصاد کشورهای منطقه تشریح می کند و فصل دوم مجموعه ای از نظریه ها را در چارچوب یک الگوی چند متغیره برای تحلیل علل بروز قیام های مردمی در منطقه به کار می گیرد.

بخش سوم تحقیق با بهره گیری از مباحث نظری مطرح شده در بخش نخست، تأثیر رانت های حاصل از صدور نفت و گاز، رانت های استراتژیک ناشی از حمایت های خارجی ورانت های حاصل از پول های ارسالی کارگران در شکل دادن به ساختارهای اقتصادی و سیاسی رانتی در کشورهای عرب را بررسی می کند. این بخش در نهایت الگویی چند متغیره درباره عوامل بی ثبات کننده و ثبات بخش مبتنی بر ساختارهای مورد نظر ارائه کرده و شیوه اثرگذاری هریک از متغیرها را در جریان قیام های مردمی در منطقه تجزیه وتحلیل می کند. این تحلیل، ضمن توضیح ریشه بروز قیام های مردمی در هر یک از کشورها قادر است علل پویش متفاوت حرکت های اعتراضی در کشورهای مختلف عربی را نشان دهد.

بخش چهارم پژوهش به دو فصل تقسیم شده است.
فصل نخست این بخش، تأثیر بیداری اسلامی در تهدید موقعیت متحدان امریکا در منطقه و پیامدهای آن بر بازار نفت را تشریح خواهد کرد. این فصل نشان می دهد که قیام های مردمی چگونه با سرنگون کردن شماری از رژیم های متحد امریکا در خاورمیانه و تهدید شماری دیگر، هژمونی این کشور در مهمترین منطقه نفت خیز دنیا را با تهدید روبرو کرده است. فصل دوم بخش نیز تلاقی و همزمانی عوامل ژئوپلیتیکی متأثر از جریان بیداری اسلامی و عوامل بنیادی متأثر از پویش های ساختاری بازار نفت جهان را تشریح می کند. این فصل نشان می دهد که چگونه بروز پدیده اوج تولید نفت متعارف از یک سو و بی ثباتی در خاورمیانه از سوی دیگر، بازار نفت جهان را در آستانه تحولاتی بی سابقه قرار داده است. در نتیجه گیری نهایی نیز ضمن جمع بندی مباحث، تصویری از پیامدهای بیداری اسلامی برای کشورمان در ارتباط با بازار نفت ارائه شده است.
کاربر گرامی توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظر شما در رابطه با همین مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که در این رابطه سوالی دارید و یا نیازمند مشاوره هستید از طریق تماس تلفنی و یا بخش مشاوره اقدام نمایید.
نام و نام خانوادگی
پست الکترونیک
نظر
کد امنیتی
شما هم می توانید گزیده انتخابی خود از کتاب را ثبت کنید.
نام و نام خانوادگی
عنوان
برگزیده
کد امنیتی
محصولات مرتبط
بازدیدهای اخیر شما