دیپلماسی اجبار: بررسی مقایسه ای سیاست ایالات متحده آمریکا در قبال عراق، لیبی و ایران (2003-1990)

معرفی کتاب

نوشتار حاضر در پی انطباق نظریه دیپلماسی اجبار بر سه کشور لیبی، عراق و ایران می باشد. مفهوم دیپلماسی اجبار که به نسبت نظریه های مشابه خود از قدمت کمتری برخوردار است در زمره راهبردهای غیرنظامی ایالات متحده آمریکا قرار می گیرد که به جای توسل جستن به جنگ، تلاش می کند تا کشور هدف یا طرف مقابل را قانع سازد که از انجام اقدامات خود صرف نظر نماید. ابزار لازم برای اقناع کشور هدف، تهدید به مجازات آن در صورت نپذیرفتن شرایط دولت اجبارکننده است. البته ارایه تهدیدات می تواند در صورت لزوم همراه با مشوق هایی برای انجام درخواست های دولت مجبورکننده باشد. سیاست های آمریکا در قبال سه کشور عراق، لیبی و ایران می تواند از این منظر مورد بررسی واقع شود. به این منظور، الگویی برای انطباق دیپلماسی اجبار بر سه کشور یادشده طراحی شده است تا از طریق آن، نتایج حاصل از انطباق این نظریه بر مصادیق مورد نظر، بررسی شود.

از این منظر، پرسش اصلی تألیف حاضر معطوف به چیستی و ماهیت دیپلماسی اجبار آمریکا بر ضد کشورهای هدف و تحلیل نتایج حاصل از آن می باشد.
برای این منظور ضمن طراحی یک چارچوب تحلیلی سه وجهی از دیپلماسی اجبار، نشان داده شده که دولت آمریکا جهت نیل به اهداف راهبردی خود در منطقه چگونه از ترکیبی از ابزارهای اجبارآمیز (نظامی) و دیپلماتیک بهره برده است. هدف از این سیاست ها، تحمیل خواسته های دولت آمریکا بوده که در پاره ای از موارد علی رغم هزینه کرد بالای آن، نتایج مورد نظر را در پی نداشته است.

فرضیه نخست مؤلف، آن است که به کارگیری دیپلماسی اجبار آمریکا در لیبی به دلیل برخورداری از توازن در استراتژی و هم چنین مساعد بودن شرایط اقتصادی و سیاسی داخلی لیبی با موفقیت همراه بوده است. فرضیه دوم، آن است که به کارگیری دیپلماسی اجبار در عراق به دلیل عدم توازن در استراتژی دولت آمریکا، با شکست همراه بوده است. و بالاخره فرضیه سوم آن است که: استراتژی آمریکا در قبال ایران به خاطر برخوردار نبودن از اعتبار در به کارگیری اجبار و هم چنین ناکافی بودن تأثیرگذاری متقابل، فاقد توازن بوده و از سوی دیگر، شرایط سیاسی و اقتصادی داخلی ایران، زمینه مناسبی برای اعمال دیپلماسی اجبار فراهم نکرده است. بنابراین، به کارگیری دیپلماسی اجبار از سوی آمریکا در قبال ایران با موفقیت همراه نبوده است.

این اثر، از چهار فصل و یک نتیجه گیری تشکیل شده است.

در فصل اول که چارچوب نظری کتاب را تشکیل می دهد، نظریه و الگوی دیپلماسی اجبار ارایه می شود.

در فصل دوم نتایج حاصل از به کارگیری دیپلماسی اجبار در عراق مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

در فصل سوم، نتایج به کارگیری دیپلماسی اجبار در قبال لیبی ارایه می شود

و در فصل چهارم، نتایج حاصل از اعمال دیپلماسی اجبار در قبال ایران مورد ارزیابی واقع می شود.

این کتاب، نخستین اثر به زبان فارسی است که به بررسی نظریه دیپلماسی اجبار در قالب انطباق آن بر سه نمونه کاملاً متفاوت و در قلمرو زمانی 1990 تا سال 2003 می پردازد.
از این رو می تواند به تقویت ادبیات این راهبرد غیرنظامی در محافل علمی و پژوهشی کمک نماید. درواقع می توان در چارچوب دیپلماسی اجبار ایالات متحده آمریکا به تبیین جدیدی از مکانیزم های سیاست خارجی این کشور دست پیدا کرد تا از این رهگذر، راه کارهای مناسب برای مقابله با آن نیز اتخاذ شود. طبیعی است استفاده از این الگوی نظری خالی از اشکال نخواهد بود. هدف اصلی در این راه ارائه چارچوب جدیدی از اقدامات و سیاستهای آمریکا نسبت به کشورها و در موضوعات مختلف و همچنین استخراج راهبردهایی برای مقابله با مداخله گرایی آنان و یا دیگر قدرتهای علاقه مند به استفاده از الگوی دیپلماسی اجبار میباشد. امیدوارم این آغاز، در ادامه با نقدهای صاحب نظران گامهای تکمیلی خود را طی نماید.