کتب ضاله؛ رویکردی فقهی

معرفی کتاب

حکم حرمت حفظ کتب ضاله و به تعبیر دیگر پیام گمراه گر در منابع فقهی شیعه در خلال مبحث مکاسب محرّمه و برخی مباحث دیگر به گونه استطرادی و به اختصار بررسی شده ولی حدود، محورها و متعلق آن به طور کامل بیان نشده است. ریشههای تاریخی این حکم را می توان از زمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و عصر ائمه اطهار (علیهماالسلام) جویا شد. در نوشته ها و تقریرات متأخران عرصه فقاهت نیز در این باره بحثی مبسوط صورت نگرفته، در حالی که با توجه به رشد ارتباطات در جهان امروز، یکی از مهم ترین مطالبی که می تواند بررسی شود و ثمرات آن در سازمان ها و مؤسساتی که نقش انتقال پیام را برعهده دارند، مورد استفاده قرار گیرد، بررسی حکم و موضوع انتقال پیام است. بخش عمده اختلاف نظرهایی که در صحنه مسائل فرهنگی امروز جامعه وجود دارد، ریشه در روشن نبودن میزان محدودیت انتقال پیام در شریعت دارد و منقح شدن مسئله، راه اعتصام به کلمه واحد را هموار میکند.

نگارنده در این تحقیق سعی در بررسی موضوع و حکم انتقال پیام گمراه کننده در اسلام را داشته و حتیالامکان تلاش نموده است در آغاز هر بحث، آنچه را که از بزرگان فقه رسیده مد نظر قرار داده و سپس به تجزیه و تحلیل و تعدیل و ترجیح پرداخته است. سعی بیشتر نویسنده در این کتاب، شناسایی و معرفی موضوع و حکم پیام گمراهگر از نگاه فقه اسلام است و پس از پاسخ به دو پرسش زیر است: مفهوم ضلال در کتب ضاله و متعلق حکم مشهور فقها در این مورد چیست؟ آیا حکم مشهور فقها پیرامون کتب ضاله (پیام گمراهگر) در منابع فقهی کفایت لازم را دارد؟ نگارنده همچنین فرضیه اولیه خود، مبنی بر توسعه معنا و مفهوم «کتاب» و «ضلال» را در فصل موضوعشناسی و فرضیه دوم خود مبنی بر تایید و تقویت ادله حکم مشهور را در فصل بررسی حکم، اثبات میکند. همچنین ضمن بررسی موضوع و حکم، به متعلق حکم پرداخته و تألیف و نشر نگهداری، تعلیم، مطالعه، خرید وفروش و ... را معرفی می کند.

کتاب از سه فصل تشکیل شده است.

نگارنده در فصل اول با عنوان «کلیات»؛ در سه گفتار به بیان و بررسی ضرورت انجام تحقیق؛ تاریخچه مسئله کتب ضلال (و یا پیام گمراهگر) در منابع فقهی؛ و بررسی متعلَّق حکم پرداخته است.

در فصل دوم با عنوان «شناخت مفهوم ضلال یا گمراهی»؛ نگارنده به بررسی معنای «ضلال» از نظر واژه پژوهان؛ مفهوم ضلالت در قرآن و روایات؛ مفهوم ضلال از دید فقها و طرح نظر توسعه در معنای «کتب» و «ضلال» پرداخته است.

فصل سوم با عنوان «کتب ضاله و ادله اربعه (پیامهای گمراهگر و دلایل چهارگانه) »؛ به بررسی دلایل و ادله کتاب؛ سنت؛ عقل و اجماع و مستثنیات حکم کتب ضاله در خصوص موضوع مدنظر پرداخته است.