مدینه عادله: مقدمه ای بر نظریه عدالت اقتصادی در قرآن

معرفی کتاب

این اثر در دو بخش؛ در قالب 7 فصل؛ به دنبال پاسخ گویی به سئوالات زیر می باشد: بشرساخته چه معنا و محتوایی برای عدالت اقتصادی ترسیم می کنند و قرآن به عنوان اول آبشخور معرفتی مسلمانان، چه تصویر می کند؟ چه شاخص هایی برای جامعه عادلانه وجود دارد؟ کدام قانون مجالس یا سیاست دولت ها مطابق عدل و کدام خارج از مسیر عدل است؟

در خصوص روش پژوهش؛ شایان ذکر است که به تناسب تفاوت ماهیت دو بخش کتاب، در بخش نخست از روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و مطالعه کتابخانه ای استفاده شده است. در این بخش تلاش شده تا مهمترین نظریات عدالت اجتماعی از عصر تمدن یونان تا پایان قرن بیستم میلادی به اختصار معرفی و ارزیابی شود. روش قرآن پژوهی در بخش دوم کتاب به تفصیل ذکر شده است. در این بخش با تکیه بر تعریف موسع عدالت و تمرکز آن پیرامون مفهوم حق (در مقابل تکلیف) برداشت نوینی از درون آیات قرآن (نظریه مدینه عادله) استخراج شده است.

در بخش اول با عنوان «آنچه اندیشمندان فهمیده اند»؛ چهار فصل ابتدایی کتاب را تشکیل می دهد.
در فصل اول با عنوان «اندیشمندان پیشامدرن»؛ به بررسی و ارزیابی دیدگاه افلاطون، ارسطو، آکویناس، فارابی و خواجه نصیر پیرامون عدالت اجتماعی پرداخته شده است.
در فصل دوم با عنوان «رویکردها و نظریه های مدرن»؛ به بررسی و ارزیابی رویکردهای آزادی گرایی (هابز و لاک)، قراردادگرایی (کانت و رالز)، مطلوبیتگرایی (بنتام، میل و پازنر)، جمعگرایی (مور و مارکس)، اختیارگرایی (لیبرتارینیسم هایک)، و ارزیابی دیدگاه والزر اختصاص دارد.
فصل سوم با عنوان «اندیشمندان مسلمان معاصر»؛ به بررسی و ارزیابی دیدگاه های سید قطب؛ شهید صدر؛ استاد مطهری؛ و استاد حکیمی پرداخته شده است.
در فصل چهارم با عنوان «ارزیابی و جمع بندی نظریات سه دوره»؛ به ترتیب در جمع بندی از نظرات حکمای مسلمان؛ تئوری های یونانی و مدرن؛ مسلمانان معاصر؛ ارائه شده است.

بخش دوم با عنوان «آنچه ما از قرآن می فهمیم»؛ فصول پنجم تا هفتم کتاب حاضر را شامل می گردد.
در فصل پنجم با عنوان «مقدمات کشف نظریه عدالت در قرآن»؛ پیرامون رویکرد ما به ماهیت عدالت؛ تبیین جایگاه «حق» در مفهوم عدالت؛ روش ما در کشف نظریه عدالت در قرآن؛ و مروری بر واژگان عدالت اقتصادی؛ به بحث و بررسی پرداخته شده است.
فصل ششم با عنوان «نظریه عدالت اقتصادی در قرآن»؛ در سه محور نگرش عام قرآن به عدالت؛ نظریه عدالت اقتصادی در قرآن؛ و تکمیل نظریه عدالت اقتصادی؛ به بحث و بررسی پرداخته است.
فصل هفتم نیز به «جمع بندی» مباحث پرداخته است.