الگوی عملیاتی عقد جعاله (با تأکید بر بخش معدن)

معرفی کتاب

کتاب حاضر تحت عنوان «قرارداد جعاله و عملیاتی کردن آن برای بخش معدن» به عنوان یکی از برنامه های سالیانۀ مؤسسۀ آموزشی و تحقیقات اسلامی (IRTI) بانک توسعۀ اسلامی (IDB) انجام شده است.
این مطالعه مرحلۀ آغازین یک توسعه است. توسعه ای که در آینده چار چوب جامعی به سمت تنظیم و فرموله کردن تئوری قرارداد اسلامی همراه با کاربردهای آن در بخش های مختلف اقتصادی را تشکیل می دهد. برای شروع ، توجه خود را بر روی عقد جعاله، به عنوان یک راه حل جایگزین برای قرارداد واگذاری موجود متمرکز می کنیم. این مطالعه همچنین چگونگی بهره برداری و استفاده از قرارداد جعاله در بخش معدن را مورد بحث قرار می دهد. ابتدائاً، مطالعۀ مورد نظر، یک دید کلی و جامع از چارچوب شریعت که ناظر بر قرارداد جعاله است را ارائه میدهد. این مطالعه ویژگی های اصلی قرارداد جعاله را مشخص کرده و صریحاً یکی از ویژ گیهای اصلی آن که می گوید:«حق الزحمه توافق شده بین جاعل و مجعول می تواند بخشی از سرمایه مفقود شده و یا بخشی از یک محصول باشد» را تشریح می کند. این ویژگی به عنوان یکی از فروض کلیدی این تحقیق است. بعلاوه مقایسه ای بین ویژگی های اصلی قرارداد جعاله و شیوه های دیگر تأمین مالی اسلامی نیز ارائه شده است. سپس، این تحقیق ویژگی های کامل قرارداد جعاله در هر دو بعد زمانی ،یعنی پیوستگی و ناپیوسته بودن را می آورد. این تحقیق با استفاده از روابط دو جانبۀ جاعل و مجعول، نشان می دهد که چطور عامل کارایی هزینۀ مجعول و نرخ استخراج مادۀ معدنی، در حالت کلی بر یکدیگر تأثیر می گذارند. بعلاوه این مطالعه نشان می دهد که چطور مسیر نرخ استخراج مادۀ معدنی ممکن است در طول دورۀ مورد توافق، براساس اطلاعات آورده شده در گزارش معجول تعیین شود.
آنگاه، تحقیق به تفصیل، اطلاعات متقارن را مورد مطالعه قرار می دهد. همچنین شرایط بهینه و مسیر نرخ استخراج مادۀ معدنی را بدست می آورد. و نشان می دهد که نرخ استخراج مادۀ معدنی به چندین عامل مانند: عامل کارایی هزینۀ مجعول، نرخ رجحان زمانی برنامه ریز اجتماعی ، قیمت بازاری مادۀ معدنی و شرایط جغرافیایی زمین بستگی دارد. تحقیق نشان می دهد که نرخ استخراج مادۀ معدنی به طور معکوس با رجحان جاعل رابطه دارد ولی با قیمت بازاری مادۀ معدنی رابطۀ مستقیم دارد. بعلاوه در این تحقیق بعد از استخراج عامل کارایی هزینه مجعول، نشان داده میشود که این عامل با قیمت مادۀ معدنی رابطۀ مستقیم و با اختلاف موجود بین ذخیرۀ اولیه و ذخیرۀ باقی مانده همانند نرخ رجحان زمانی جاعل رابطۀ معکوس دارد.
سرانجام، این مطالعه یک مقدار بحرانی برای عامل کارایی هزینه مجعول، را در زمانی که ادامه عملیات استخراج از معدن صرفه اقتصادی ندارد، بدست می آورد. در پایان، این مطالعه نشان می دهد که چگونه می توان با لحاظ مواردی از جمله در نظر گرفتن هزینه اکتشاف و فرض وجود اطلاعات نامتقارن و یا کنار گذاشتن فرض خاصیت برونزایی قیمت مادۀ معدنی، مدل را توسعه دهیم.

این کتاب از هشت فصل تشکیل شده است.
فصل اول: مقدمه. فصل دوم: چارچوب شرعی قرارداد جعاله. فصل سوم: بدست آوردن شرایط بهینه وتفسیر اقتصادی مدل تحت حالت وجود اطلاعات متقارن. فصل چهارم: نتیجه گیری. فصل پنجم تا فصل هفتم: ضمایم. فصل هشتم: مقایسه شرایط عقد جعاله از منظر فقه امامیه و مذاهب چهارگانه اهل سنت